Het complete verhaal van Paul Gaguin op BBC 4-tv

Maandag 27 september presenteert BBC Four-television — tussen 22:00 uur en middernacht, onze tijd — een documentaire met de titel Gauguin: The Full Story, over één van de beroemdste en niet zelden omstreden Franse schilders:  bijzondere persoonlijkheid genaamd Paul Gauguin (1848-1903).
Om het verhaal binnen die twee uur durende documentaire film over die kunstenaar zo compleet mogelijk te maken, volgt direct in aansluiting — vanaf middernacht tot 01:05 uur — de film The Savage: Paul Gauguin and the construction of paradise in het programma Omnibus.
__________
Afbeelding: Paul Gauguin: De maan en de aarde, 1893.

Max Liebermanns portret van doctor Sauerbruch

In ons artikel van zaterdag 18 september over de geschiedenis van de grootste universitaire kliniek in Europa — de Charité in Berlijn — laten we de naam en een daarbij behorende foto van Ferdinand Sauerbruch (1875-1951)  voorbijkomen. Hij was, zoals we daarin reeds vermeldden, één van de belangrijkste chirurgen in de eerste helft van de twintigste eeuw.
Zoals zoveel vooraanstaande grootheden binnen een bepaalde structuur — en als het even meezit in tal van aspecten van de cultuur — heeft ook doctor Sauerbruch zijn autobiografie geschreven, die door menig kritische beschouwer bepaald niet als zodanig wordt gewaardeerd.
Het boek draagt de titel Das war mein Leben; het is voor het eerst verschenen in 1950, en het werd vier jaar later in de Bondsrepubliek Duitsland verfilmd met Ewald Balser (1898-1978) in de rol van de dokter.
Achterin dat boek bevindt zich een fotokatern en van de daarin opgenomen afbeeldingen is er één paginagrote foto die voor ons in deze context van groot belang is: de toen 85-jarige Max Liebermann zit op een stoel met de rug naar het door hem geschilderde portret van Ferdinand Sauerbruch uit1932.

Een eerdere uiting van Sailors delight uit 1930

Gevonden zonder te zoeken

Onder verwijzing naar het artikel over de expositie getiteld Sailors delight in de stad-Groninger galerie MooiMan, zoals die werd gehouden van 16 augustus tot en met 27 september 2009 — voorafgegaan door het lezen van 'stukken Reve' bij monde van Henk van Ulsen (1927-2009) — confronteer ik u hier met een tekening, die ik onmiddellijk associeerde met dat fenomeen, en vertel ik hoe ik die uiting van Amerikaanse kunst tegenkwam.

Op zondag 5 september was er, zoals gebruikelijk in die periode van het jaar, een boeken- en kunstmarkt in mijn woonplaats, ter gelegenheid van de opening van het culturele seizoen. Bij één van de boekenkramen die ik steevast bezoek, lag bij de vele objecten voor uitverkoop (98 procent daarvan boeken, en al die artikelen voor één euro per stuk) een exemplaar van het Amerikaanse tijdschrift Interview (maart 1988). Daarin kwam ik — in een advertentie op een halve pagina grootte [1] van de New Yorkse art gallery James Maroney — de hieronder afgedrukte afbeelding tegen van de Amerikaanse kunstenaar Charles Demuth (1883-1935).

De wording van een Amerikaanse schilder
Charles Demuth werd in 1883 in Lancester, Pennsylvania, geboren. Omdat hij over een slechte fysieke conditie beschikte en er in zijn familie een artistieke ader aan te wijzen viel, waardoor men er met dat fenomeen niet alleen bekend was, maar er eveneens zoveel beter kon omgaan dan zoveel andere zakenlieden, adviseerden zijn ouders hem om niet in het familiebedrijf te komen werken, maar te gaan schilderen.
Twee studieperiodes aan, ook twee verschillende, Amerikaanse kunstinstellingen doorliep hij, maar de laatste onderbrak hij voor een reis naar Parijs, waar hij in de periode 1907-1908 geruime tijd doorbracht. Daar moet hij zich in zijn element hebben gevoeld, aangezien hij in 1912 naar de Franse hoofdstad om daar tot 1914 verder te gaan studeren, ook daar weer aan twee verschillende academies: Colarossi en Julian.
Het vroege werk van Demuth bestaat voornamelijk uit aquarellen, waarin de invloeden uit zijn Franse tijd herkenbaar zijn, zoals van de Fauvisten en met name Henri Matisse (1869-1954), en daarnaast die van zijn landgenoot John Marin (1870-1953).

Tijdens de periode die als Demuths beste wordt beschouwd — de jaren 1915-1920  — lag zijn focus voornamelijk op scènes uit het leven er acrobaten, vaudevilles, café- en barscènes, alsmede op bloemstukken. Andere kunstenaars adviseerden hem een ruimer scala aan thema's te kiezen. Dat hij het advies heeft opgevolgd, blijkt onder meer uit de hierboven afgdrukte aquarel uit 1917, een zeer voor de hand liggende, homoseksuele fantasie.

Arte-tv: Het Naakt in de kunst — Renaissance tot nu

Vierdelige reeks

De Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie presenteert op zondag 5 september, tussen 00:00 uur en 00:35 uur in de nacht op maandag 6 september, een nieuwe aflevering van de reeks Nackt ist die Kunst. Daarin wordt de rol van het naakt in de kunsten vanaf de Renaissance tot op de huidige dag behandeld. De titel van de aflevering luidt Die Unschuld. De gehele reeks bestaat uit vier korte documentaires van Rudij Bergmann welke in 2005 voor de Südwest Rundfunk (SWR) werden gerealiseerd. Deze aflevering zal worden herhaald op woensdag 8 september vanaf 05:00 uur in de ochtend. De film wordt uitgezonden op het beeldformaat 16:9.

Met die benaming wordt al direct gewezen in de richting van de oorspronkelijke betekenis die dit fenomeen had voordat er, vooral in de twintigste eeuw, zo'n enorme erotische lading aan is gegeven. Dat houdt, vanzelfsprekend, niet in dat de oudere uitingen niet eveneens een — al dan niet bewuste — erotische lading hebben meegekregen, en evenmin betekent het dat in onze, sterk overgeseksualiseerde, maatschappij — waarin tal van uitingen van het menselijk lichaam hoogtij vieren — binnen die uitingen niet als puur kunnen worden ervaren.

U hoeft maar één heldere blik te werpen op de billen die Anna Richter in 2009 in Galerie MooiMan te Groningen heeft geëxposeerd [1], en het zal duidelijk worden dat men ook tegelijkertijd het éne zowel als het andere kan ondergaan. Dit stuk en andere werken van dezelfde kunstenares stralen het decente èn het erotisch prikkelende uit, en dat — speciaal voor degenen, die weinig onderscheid maken in bepaalde begrippen: — is niet hetzelfde als seksueel prikkelend.

__________

[1] Anna Richter (Groningen) was de eerste vrouw die exposeerde in de mannengalerie met veel herenliefde: MooiMan in Groningen, de enige galerie in die categorie van Noord-Europa, en volgens sommigen van geheel dat werelddeel. Enkele van haar stukken zijn geïntegreerd in de thans in die galerie lopende expositie Billen en Buikjes. Diverse van haar verleden jaar tentoongestelde stukken bij MooiMan zijn er nog steeds aanwezig, sommige daarvan zijn unicaten, andere bestaan in de geringe oplage van zes stuks. Enkele zijn reeds verkocht. Deze zijn alle nog te zien via de website van Galerie MooiMan.

___________

Afbeelding: Man 2 van Anna Richter (2009), springstone, 20 x 66 x 40 cm.