donderdag 26 februari 2009

Litouwse Ex Libris misschien ook naar Groningen

In Groninger Universiteitsbibliotheek
De expositie van een relatief grote hoeveelheid Ex Libris — 197 in totaal, die zijn ontworpen door zestien grafische kunstenaars uit Litouwen, en die momenteel in de Rotterdamse vestiging van het Goethe-Institut Niederlande wordt gehouden — zie daartoe onze bijdrage van dinsdag 3 februari op deze site — krijgt mogelijkerwijs een plaatsje in Noord-Nederland. Van de zijde van de Nederlands-Baltische Vereniging is een dergelijk verzoek gedaan, en momenteel worden de mogelijkheden bekeken door de verantwoordelijke personen van het Litouws Cultureel Centrum.
Belangstellenden kunnen echter tot en met 13 maart terecht in het Goethe-Institut te Rotterdam. Voor openingstijden en alle andere relevante gegevens zij verwezen naar het artikel in kwestie.

dinsdag 24 februari 2009

Kunstveiling Yves Saint Laurent breekt records

Hoge verwachtingen overtroffen
De op maandag 23 februari gestarte, driedaagse veiling van de kunst die wijlen Yves Saint Laurent (1936-2008) en zijn partner in een halve eeuw hebben vergaard, en waarvan de opbrengst ten goede zal komen aan verder onderzoek naar aids, heeft op de eerste dag meer dan 206 miljoen euro opgebracht. En dat bedrag overtreft de stoutste verwachtingen van 300 miljoen voor de gehele collectie.
Voor een zaal met ruim 1200 geïnteresseerden werd de veiling geopend met doeken van Edouard Manet (1832-1883), alsook van Paul Cézanne (1839-1906) en Henri Matisse (1869-1954). Van laatstgenoemde werd het schilderij Koeskoes op een blauw en roze tapijt uit 1911 voor het bedrag van 32 miljoen euro geveild. Een stuk van de Roemeense beeldhouwer Constantin Brânçusi (1876-1957), Madame L.R., bracht iets meer dan negen en twintig miljoen euro op. Een doek van Pablo Picasso (1881-1973), dat als een topstuk werd beschouwd, slaagde er niet in een bod te genereren dat als acceptabel kon worden beschouwd.

Commotie om Chinese stukken
Twee Chinese beeldhouwwerken uit de achttiende eeuw hebben de aandacht van de Chinese overheid getrokken, die nu teruggave eist, aangezien de stukken in de loop van de negentiende eeuw zouden zijn gestolen. Een Belgische kunsthandelaar, die thans in het bezit van de beelden is gekomen, verklaarde dat hij deze beide stukken aan de Chinezen wil afstaan als hij in ruil daarvoor de garantie krijgt dat de mensenrechten in dat werelddeel zullen worden gerespecteerd, tevens de bezetting van Tibet wordt opgeheven en de Chinese regering de Dalai Lama zal ontvangen. — Een uiterst respectabele instelling.
__________
Foto: Yves Saint Laurent in de jaren vijftig van de vorige eeuw.

zondag 22 februari 2009

Biografisch drama zover schilder Jackson Pollock

Abstract expressionisme
De Britse zender BBC Two Television zendt in de nacht van zondag 22 op maandag 23 februari de film Pollock uit — een biografisch drama over leven en werk van de Amerikaanse schilder Jackson Pollock. Deze werd in 1912 geboren en overleed in 1956.
De film werd in 2000 geregisseerd door Ed Harris, die tevens de rol van de bij tijd en wijle volkomen verdwaasde, doch op andere momenten geniale, kunstenaar op zich heeft genomen. Het is een speelfilm met een lengte van 175 minuten. Naast Ed Harris treden onder meer Robert Knott, Molly Regan en Val Kilmer in deze rolprent op.

Zenuwslopend
De spanningen in de ziel — en als gevolg daarvan heel direct in zijn lichaam — van de op zijn zachtst gezegd wonderbaarlijke man, die in hoge mate onderhevig was aan stemmingswisselingen — himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt, noemde Johann Wolfgang von Goethe dat —, zijn zodanig voelbaar dat het adjectief zenuwslopend van toepassing geacht mag worden. En dat zegt iets over de kwaliteit van regisseur en protagonist. Hoe dwaas de man af en toe ook deed; het laat je niet koud wat zich er allemaal om hem heen, veelal door toedoen, dan wel nalatigheid van hem zelf, afspeelt.
Ondanks het late uur van uitzending met nadruk aanbevolen.

____________
Afbeeldingen
1. Acteur/regisseur Ed Harris.
2. Jackson Pollock aan het werk met zijn, in het kader van zijn geheel eigen abstracte expressionisme, volstrekt eenmalige schildertechniek. Foto: Hans Namuth.

woensdag 11 februari 2009

Meesterwerken in Teheran achter slot en grendel

Verbijsterend
Arte-televisie vertoont op woensdag 11 februari, tussen 19:00 uur en 19:45 uur, een documentaire over het Museum voor Hedendaagse Kunst in de Perzische hoofdstad Teheran: Die unglaubliche Geschichte des MOMA aus Teheran — waarbij het letterwoord MOMA staat voor Museum Of Modern Art. Het betreft hier een drie en veertig minuten durende, rijke documentaire van Bahman Kiarostami, welke in 2008 is gereedgekomen.
Hoewel het museum in kwestie een schat aan kunst bergt die op tal van punten van onschatbare waarde is en het instituut daarmee in de internationale kunstwereld een bijzondere reputatie heeft verworven, zijn al die bijzondere kunstwerken slechts aan een kleine groep van ingewijden bekend, aangezien deze de laatste drie decennia vrijwel niet meer in het openbaar zijn vertoond.
Het feit dat heel bijzondere kunstwerken verborgen worden gehouden voor het eigen volk, is een politiek gemotiveerde beslissing en deze zal vast niet uit de lucht zijn komen vallen of door de hoeders van deze schatten als een wijs besluit worden beschouwd. Doch zelfs als de regering geen directe beslissing in deze heeft genomen, blijft het een politiek fenomeen dat 'er' wordt besloten die kunst niet voor iedereen — zelfs niet voor het eigen volk — beschikbaar te houden.
Men mag zelfs spreken van de belangrijkste collectie van westerse kunst die in Azië te vinden is.

Herhalingen
Over het wel en wee van alles met betrekking tot deze collectie en wat ermee samenhangt, bericht de documentaire, die op het formaat 16:9 zal worden uitgezonden, en door Arte-televisie nog drie keer zal worden herhaald:
Woensdag 18 februari op het nachtelijke tijdstip van 03:50 uur
Zaterdag 21 februari om 14:00 uur
Maandag 2 maart om 10:45 uur
__________
Afbeelding: Voorbeeld van bijzondere westerse kunst in het MOMA te Teheran. Foto: Arte France, © Kaveh Kazemi.

dinsdag 3 februari 2009

197 Ex-libris van zestien Litouwse kunstenaars — vanaf 5 februari in het Goethe-Institut Rotterdam

Twee verschillende exposities in Rotterdams Goethe-Institut
Donderdag 5 februari zullen om 19:00 uur in het Goethe-Institut te Rotterdam [1] twee tentoonstellingen worden geopend. Over de ene — met boek- en affichekunst in de Duitstalige literatuur te Praag — hebben we op onze zustersite Tempel der Letteren in een artikel van vrijdag 23 januari reeds bericht. Parallel daaraan heeft het Litouws Cultureel Centrum in Nederland een expositie samengesteld met ontwerpen van Litouwse Ex-Libris. Er is een keuze gemaakt uit de veelheid aan verschillende ontwerpen die zijn gerealiseerd door zestien verschillende kunstenaars. Deze hebben hun gevoelen(s) op zeer uiteenlopende wijzen toevertrouwd aan het papier: variërend van extraverte expressie tot en met de ingetogenheid van eenvoudig geëtste lijnen.


Geschiedenis in het kort
Het ontstaan van het fenomeen Ex-Libris — letterlijk uit de boeken, hetgeen bij uitbreiding betekent uit de boekerij of uit de bibliotheek — is, en dat zal niemand verbazen, een gevolg van de uitvinding en ontwikkeling van de boekdrukkunst door Johannes Gutenberg (ca. 1400-1468) [2]. Redelijk snel ontstond er in Duitsland een cultuur van 'voorzichtige' spreiding van het verschijnsel boek, dat toen nog een relatief omslachtige en daardoor prijzige aangelegenheid was. Eigenaren van zulke producten van boekdrukkunst — en veelal waren dat, vooral in de begintijd, bijbels, zoals het in 1455 gereedgekomen standaardwerk dat als Gutenbergbijbel — wilden hun bezit op een bijzondere manier kenmerken en zo ontstonden de verschillende prentjes, die in het boek konden worden geplakt, eerst tamelijk eenvoudige ontwerpen met daarop veelal een familiewapen en de naam van de eigenaar. In de loop van de laatste vijf eeuwen heeft zich dit fenomeen ontwikkeld tot een apart onderdeel van de grafische kunst.

Grote namen
Grootmeesters van de kunst die zich in de beginjaren van het Ex-Libris hebben onderscheiden, zijn onder meer de tijdgenoten Albrecht Dürer (1471-1528) en Lukas Cranach (1472-1553), die een generatie na Gutenbergs overlijden hun kunst hebben gecreëerd. Anderen binnen de wereld der (druk)kunst zijn in hun voetsporen getreden. Daarbij komen we onder meer Paul Klee (1879-1940), Pablo Picasso (1881-1973) en Salvador Dali (1904-1989) tegen.
Het feit dat dit onderdeel van het geheel aan grafische kunsten in Duitsland is ontstaan, maakt het Goethe-Institut tot een plek bij uitstek om een expositie over Ex-Libris te organiseren, waarbij het voor deze gebeurtenis heeft samengewerkt met het Litouws Cultureel Centrum. Dat de tentoonstelling uitsluitend stukken van Litouwse kunstenaars voorstelt, is in het geheel niet verbazingwekkend als men bedenkt dat de hoofdstad van dat Baltische land al geruime tijd een centrum van grafische kunsten is en heel in het bijzonder voor Ex-Libris.
Dat verklaart meteen de enorme rijkdom aan geëxposeerde stukken: in totaal 197, ontworpen door zestien verschillende kunstenaars.

Precisiewerk
Veel meer nog dan in andere kunsten is het ontwerpen van een Ex-Libris een veelal directe samenwerking tussen de opdrachtgever en de kunstenaar. Het feit dat een Ex-Libris tot meestal van relatief kleine omvang is doordat het in een boek moet passen en de meeste boeken nu eenmaal niet het formaat hebben van een zeer groot uitgevallen wereldatlas.


Dat zal in de praktijk betekenen dat er dikwijls heel kleine maar zeer belangrijke aanpassingen vereist zijn omdat de opdrachtgever bepaalde details extra naar voren wil laten komen. Een eerste vereiste daarvoor is dat de kunstenaar kan luisteren en zich in ieder geval theoretisch kan inleven in de gedachte- en gevoelswereld van die ander. Technisch zal hij of zij moeten beschikken over precisie en een zeer goed ontwikkeld geduld. En het heet dat in de landen van Noord-Europa juist die eigenschappen ruimschoots aanwezig zijn.

Rijke expositie
Al enige tijd is het fenomeen Ex-Libris een verzamelobject — en naar mijn subjectieve beleving groeit de belangstelling tamelijk snel — en een opvallend aspect daarbij is dat er inmiddels verzamelaars zijn die zich toeleggen op stukken die nooit in een boek ingeplakt geweest zijn. Dat is niet zo'n onmogelijk zaak als het wellicht lijkt. Immers, genoeg mensen hebben hun Ex-Libris op voorraad en gebruiken deze — als het om kostbare ontwerpen gaat — alleen in hun duurdere of meer geliefde boeken. Inmiddels bestaan er op ons ondermaanse 35 verenigingen van verzamelaars van Ex-Libris [3]


Een tentoonstelling die 197 voorbeelden uit het werk van 16 grafische kunstenaars presenteert — oorspronkelijk had men 120 stukken van 15 kunstenaars gepland — mag terecht als rijk worden gekwalificeerd, waardoor men uren nodig heeft om al het uitgestalde materiaal aan een nadere blik te onderwerpen. Een kleine selectie van datgene wat u wacht als u een bezoek aan het Goethe-Institut waagt, ziet u binnen deze tekst afgebeeld.
Het openingswoord voor deze bijzondere expositie zal worden gesproken door de Ambassadeur van Litouwen, Vaidotas Verba, worden gesproken.
__________

[1] De Rotterdamse vestiging van het Goethe-Institut Niederlande bevindt zich aan de Westersingel 9, 3014 GM Rotterdam. Voor mensen van buiten Rotterdam zij verwezen naar de website van het Goethe-Institut. Onder de mededelingen betreffende de Rotterdamse vestiging is ook een routebeschrijving te vinden onder het begrip Anfahrt. De expositie duurt tot en met 13 maart. Voor bezichtiging kan men terecht op maandag, dinsdag en donderdag van 17:00 uur tot 19:00 uur; op woensdag van 12:00 uur tot 19:00 uur en op vrijdag van 14:00 uur tot 17:00 uur.

[2] De complete naam van de man is te mooi om hem hier niet even te vermelden: Johannes Genschfleisch zur Laden zum Gutenberg.

[3]
Benoît Junod, vice-president van de FISAE — Fédération International des Sociétés Amateurs d' Exlibris — laat ons nog weten dat Ex Libris in het Japans papierjuwelen worden genoemd.


Afbeeldingen
1. Ontwerp van Ausra Capskyte.
2. Ontwerp van R. Gaizauskaite.
3. Ontwerp van Ramune A. Kmieliauskaite.
4. Ontwerp van Alfonsas Cepauskas.
5. Ontwerp van Valentinas Ajauskas.
6. Ontwerp van R. Gaizauskaite.