Een diversiteit met meer dan uitdagende matrozen

Reviaanse inleiding
Zoals we in een artikel van vrijdag 14 augustus op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving hadden aangekondigd, kwam Henk van Ulsen [1] naar Groningen voor de expositie Sailors Delight in Galerie MooiMan. "Hoe hebben jullie die kunnen strikken?" kregen de beide heren van de betreffende Galerie in Groningen als vraag voorgeschoteld. Doch het was weer eens geheel anders dan derden dachten, en zo kregen de vele bezoekers ruim de gelegenheid, een voordracht te beluisteren, in de vorm van een terugblik op diverse haltes van zijn leven alsmede een meer dan gemiddeld groot aantal gedichten van Gerard (Kornelis van het) Reve — waarin echter het meest passende, over de matroos met stoute billen, ontbrak. Henk van Ulsen heeft zich mogen verheugen in een zeer grote schare toehoorders van bijna honderd mensen, waarmee de galerie-ruimte, het kantoor van Jan van Stralen alsook de achter het perceel liggende tuin, goed gevuld was. Al moet hieraan worden toegevoegd dat de topdrukte met 124 bezoekers in de zomer van 2007 nog steeds niet is overtroffen.

Kwaliteiten
Doch kom, hoe verheugend voor de organisatoren van een expositie het aantal bezoekers ook moge wezen, kwaliteit dient altoos boven kwantiteit uit te steken, en mede daarom was het goed dat het gebodene aan de beide lange wanden van de expositieruimte in de 'diepte' een rijke schakering bood. Doch niet iedereen zal direct de associatie met Delfsail- en andere matrozen hebben gelegd, maar men mag nu eenmaal evenmin vergeten dat matrozen ook mensen zijn en er derhalve zonder enige twijfel een geheel eigen smaak op nahouden, aan dewelke eventueel kan worden tegemoet gekomen door één (of meerdere van de) niet direct met zeelieden in verband gebrachte overige stukken die MooiMan, specifiek binnen deze tentoonstelling dan wel reeds langer voorradig heeft.
Diverse geëxposeerde stukken zijn inmiddels verkocht, waarvan sommige reeds voor de opening. Dat geldt ook voor de matroos — zonder titel — van René Kuipers, van wie we op deze site en elders reeds meer dan eens werk hebben voorgesteld, waarbij we enige nadruk hebben gelegd op zijn Bacchus, niet alleen omdat deze druk penselende jongeman zichzelf daarbij aan u voorstelt, en naar ik stellig meen, op meer dan één front, doch tevens vanwege de humor die het stuk uitstraalt.
Tijdens de openingsmiddag had ik het daarover nog met Kuipers' Minerva-jaargenoot Feike Otto van der Zee, die begreep wat ik in die 'verschillende lagen' in Bacchus herkende, en hij toonde zich nogal content met het feit dat ik dat stuk wel aan de wand wilde hangen als ik er de ruimte voor zou hebben. Hij zelve was voor de opening van deze expositie uit Amsterdam overgekomen en had onderweg zijn moeder uit Friesland opgehaald opdat ook deze kennis zou kunnen nemen van al wie en wat aanwezig was in deze Galerie MooiMan tijdens die zonnige zondag in augustus. Haar leek de entourage best te bevallen, in tegenstelling tot tal van andere moeders, die het allemaal in wezen maar niks vinden, en die hun zoon, die wellicht een tikje anders is — al mag dat inherent zijn aan het kunstenaarschap —, het liefst in een eventueel letterlijke, dan wel in een figuurlijke, kast vasthouden opdat vooral verborgen moge blijven hetgeen niet in de openbaarheid hoort.

Wensdenken
Als men bedenkt dat een blote man deze vegetariër slechts hoogst zelden echt kan bekoren — vooral vanwege het ontbreken van de vereiste meer-dimensionaliteit [wat een woord: ter plekke verzonnen] —, en de prikkelingen die van René Kuipers' Bacchus uitgaan, niet zijn vervaagd sedert deze verleden jaar ongeveer op dezelfde plek in MooiMan hing als thans diens Matroos, zou ik even wensen een kapitaalkrachtige aardbewoner te zijn die niet alleen maar ruimte voor katten, hond en boeken zou hebben. Doch zulk wensdenken maakt een niet onbelangrijk deel uit van ons dagelijks bestaan, en wellicht dragen we daarmee ertoe bij dat af en toe een klein onderdeel van de beeldende kunst verder in dat dagelijkse ploeteren kan worden geïntegreerd, want daar draait het — in eerste en laatste instantie — immers allemaal om.
__________

[1] Henk van Ulsen is heden, 28 augustus 2009, te Bussum, geheel onverwachts overleden; hij werd geboren te Kampen, op 8 mei 1927.
____________
Afbeeldingen
1. De Nederlandse auteur Gerard (Kornelis van het) Reve.
(Foto overgenomen van de achterzijde van de bundel Het zingend hart uit 1974; Amsterdam, Athenaeum—Polak & Van Gennep.)
2. Peter Schauwecker: Ein Mann, zwei Identitäten (88 x 70 cm; uit 2002).
3. René Kuipers: Zonder titel. (Olieverf op paneel, 30 x 24 cm; reeds verkocht.)

Antony Gormley's beelden in het Noorse Stavanger

Uniek project
Kenners uit de wereld der kunsten zijn zeer enthousiast en de vroede vaderen en andere vertegenwoordigers van het plaatselijke gezag van de Noorse stad Stavanger tonen zich eveneens content met de door de Britse beeldhouwer Antony Gormley (*1950, Londen) geplaatste roestende objecten in openbare ruimten. De bevolking daarentegen heeft er grote moeite mee. In eerste instantie zou je dat kunnen betreuren, doch juist die discrepantie is het welke zou kunnen zorgen voor een publieke discussie die — zo niet direct dan wel op termijn — vruchten zou kunnen afwerpen. Gormley wil met de herbezinning op het menselijk lichaam en de uitbeelding daarvan zorgen voor een plek van herinnering en transformatie, waarbij zijn eigen lichaam dient als uitgangspunt en vervolgens als representatie van het 'collectieve lichaam'.


De beelden, die in de periode 1999/2003 door de stad Stavanger in opdracht zijn gegeven, bestaan vanaf 2003 in de vorm van 23 elementen, alle van het formaat 197 x 48 x 26 centimeter.
De Nederlandse zendgemachtigde Avro laat één en ander van de beelden en de daar omheen hangende perikelen zien in een aflevering van het programma Close-up dat op vrijdag 21 augustus, tussen 16:10 uur en 17:00 uur zal worden uitgezonden. Broken column — Bonje om beelden luidt de titel van de aflevering.
__________
Afbeelding: Eén van Antony Gormley's beelden van roestend staal in Stavanger. (Mosvannsparken).

Het Van Meegeren-mysterie op Geschiedenis 24

Over de echtheid van vervalsingen
De afgelopen dagen heeft het digitale Nederlandse televisiekanaal Geschiedenis 24 reeds enkele keren een reportage, getiteld Het Van Meegeren Mysterie, herhaald die de Tros in 1989 heeft gemaakt over meestervervalser Han van Meegeren, die toen honderd jaar tevoren was geboren. Van Meegeren overleed in 1947, het jaar dat een proces tegen hem werd gevoerd vanwege die vervalsingen, welke hij overigens zelf bekendmaakte. De zaak kwam echt in beweging aan de hand van zijn schilderij dat nog wel eens als onterecht Het laatste avondmaal wordt genoemd maar eigenlijk De Maaltijd van Emmaüs heet maar gewoonlijk in ons land De Emmaüsgangers wordt betiteld. Het werd vervaardigd in 1936, en aanvankelijk had Van Meegeren dat doek onder de naam Vermeer aan de wereld had geschonken, maar waarvan hij later beweerde de maker te zijn, hetgeen in eerste instantie niemand wilde geloven, en vooral de museumdirectie niet die het voor een — zeker voor die tijd — enorm bedrag [1] had verworven.Hedenmiddag wordt die reportage, gepresenteerd door Henk van Ulsen, nogmaals uitgezonden — tussen 17:24 uur en 18:21 uur — en ook daar blijft het niet bij; de komende dagen — en niet te vergeten in de nachtelijke uren — wordt de film nog enkele malen vertoond. [2]


Emmaus
Henk van Ulsen (*1927) was bevriend met Marie-Louise Doudart de la Grée (1909-1981) [3], die de roman Emmaus [4] — met tekeningen van Han van Meegeren publiceerde (Bruna, Utrecht, 1947) — en hij verzorgt de presentatie van het programma. [5]
Dat boek is weliswaar een roman, maar vormt een niet te onderschatten stuk informatie over leven en werk van de kunstenaar. Allereerst is het tot stand gekomen op verzoek van Van Meegeren zelf, na zijn arrestatie. Hij was zeer onder de indruk van de roman Zondaressen — over een kloosterschool in 1929 —, voor het eerst verschenen in 1938 (Bruna, Utrecht, 1968), van dezelfde schrijfster.
In 1974 is, eveneens van Marie-Louise Doudart de la Grée, een gedramatiseerde documentaire over Vermeers leven verschenen onder de titel Het fenomeen.

Alchimist Van Meegeren
Geen van haar beide titels, die betrekking hebben op leven en werk van Han van Meegeren, is te vinden in de literatuurlijst onderaan het verhaal onder het lemma Han van Meegeren op Wikipedia. Dat geldt overigens ook voor nog een roman over het leven van deze meester, De alchimist van Roquebrune (P. Vink, Antwerpen/Tilburg, 1954) geschreven door Jan Baesjou (*1922), die onder meer kunstredacteur van het dagblad De Tijd en later van Elseviers Weekblad is geweest. Hij heeft zich voor de inhoud van zijn boek gebaseerd op authentieke gegevens van Jo van Meegeren-Oerlemans. Alle namen in die roman zijn, op die van Van Meegeren na, gefingeerd. De plaatsnaam in de titel verwijst naar Roquebrune-Cap-Martin in de omgeving van Nice, waar Van Meegeren tussen 1932 en 1938 in een fraaie villa heeft gewoond.
__________
[1] Het Museum Boymans van Beuningen betaald ƒ 520.000,— voor de Emmaüsgangers, hetgeen thans vele miljoenen zou zijn.

[2] De reportage zal op donderdag 6 augustus vanaf 21:24 uur, en op vrijdag 7 augustus om 17:24 uur nogmaals te zien zijn, maar voor de uitzendingen tijdens de nachtelijke uren moet u zelf even kijken op de website van Geschiedenis 24, afdeling Programmagegevens.

[3] Over Henk van Ulsen heeft Marie-Louise Doudart de la Grée eveneens een boek geschreven: De Speler — Winst en verlies in het leven van Henk van Ulsen (Geka BV, Alphen aan den Rijn, 1974).

[4] Emmaus is nog in diverse exemplaren op tal van plekken in Nederland te koop, vooral via internetboekhandels (zie: Antiqbook) voor prijzen variërend van € 7,50 tot en met ruim het dubbele van dat bedrag.

[5] Samen met Henk van Ulsen is Marie-Louise Doudart de la Grée te gast geweest bij Sonja Barend naar aanleiding van haar documentaire over Van Meegeren. Dat moet meer dan dertig jaar geleden zijn, aangezien deze schrijfster in september 1981 in Johannesburg is overleden. Diverse bronnen melden daarvoor het jaar 1980. Het meest opvallende is dat in de DBNL-gegevens [6] alleen haar geboortedatum en haar sterfdag worden vermeld met de toevoeging dat er geen titels van haar beschikbaar zijn, en dat is op z'n minst merkwaardig te noemen, vooral als we bedenken dat er zoveel bekend is over titels en uitgevers van diverse van haar boeken. Of komt het wellicht dat juist de beide literaire naslagwerken, waarnaar in gegevens omtrent DBNL-auteurs wordt verwezen — Ter Laans Letterkundig Woordenboek voor Noord en Zuid, en Van Bork/Verkruijsse: De Nederlandse en Vlaamse auteurs — ook geen aandacht aan Marie-Louise Doudart de la Grée besteden?

[6] DBNL: Digitale Bibliotheek der Nederlands Letteren.
____________
Afbeeldingen
1. Cartouche op het voorplat van de roman over Van Meegeren door Marie-Louise Doudart de la Grée.
2. Stofomslag van de roman van Jan Baesjou over Van Meegeren, met daarop een zelfportret.
3. De villa te Roquebrune-Cap-Martin, waar Van Meegeren van 1932 tot 1938 heeft gewoond.