Polaroid binnen de beeldende kunsten

De Amerikaanse fotograaf
Ansel Adams. Foto van
J. Malcom Greany ca. 1950.

Donderdag 23 december biedt Arte-televisie vanaf 23:15 uur tot direct na middernacht, om 00:05 uur op dan alweer vrijdag 24 december, een documentaire getiteld Polaroid — Magische Momente, over niet alleen de techniek van die benodigd is om een polaroid-camera te laten functioneren volgens de daarvoor geldende regelen der kunst, maar daarnaast confronteert die documentaire de kijkers met de geschiedenis van het fenomeen in het kader van de beeldende kunsten.
Binnen dat verloop van de ontwikkeling van Polaroid komen de makers van film opdraven met de veelbesproken New Yorkse kunstenaar Andy Warhol (1928-1987) en Ansel Adams (1902-1984). 

Parsifal-karikatuur met Alban Berg als pianist

Nadat de componist Alban Berg in 1909 was teruggekeerd van zijn pelgrimstocht naar het Wagner-Walhalla in Bayreuth voor het bijwonen van een opvoering van het muziekdrama Parsifal uit 1882 van Richard Wagner (1813-1883), heeft de als van hoge kwaliteit bekendstaande tekenares Elk Miethke-Juttenegg — wederhelft van de eigenaar van de Wiener Kunstgalerie — twee essentiële aspecten van de muzikale ontwikkeling van de componist in een grandioze karikatuur vereeuwigd.
Daarin zien we dat Alban Berg aan de piano zit en een gedeelte speelt van het piano-uittreksel van Wagners  Parsifal. Op de vloer, rechts van de pianist, ligt een boek vol muziekstukken met het opschrift Schönberg. In die periode was de compositorische ontwikkeling van Alban Berg, als student van Arnold Schönberg,  in een geprononceerd positief stadium gekomen.
In de linkerhand houdt Alban Berg een dirigeerstok.

Grote zilveren foto's blijken een gouden greep

Foto's op aluminium
Zondag 12 december opende de burgemeester van Groningen, Peter Rehwinkel, de vijfentwintigste tentoonstelling tijdens het vierjarig bestaan van de in de noordelijke metropool gevestigde mannegalerie met herenkunst die in eerste instantie bedoeld lijkt voor degenen die 'van de herenliefde' zijn of dit fenomeen een warm of zelfs heet hart toedragen doch daar in d eigen beleving net niet voldoende aan toe zijn gekomen om zich daar ook, zij het slechts als gast, thuis te voelen. Vrouwen, die de tentoonstellingen van MooiMan bezoeken — of de beurzen, waarop deze galerie zich manifesteert — vertellen niet zelden dat manlief wel buiten bleef wachten omdat ze zich niet wilden vertonen. Men kon eens iets over hen gaan denken.
 

(On)bewuste Angsten
Tja, en precies daar zit de crux, want in eerste instantie denken dergelijke mannen iets over zichzelf, doordat zij in hun (pre)puberale fase met angst voor het eigen geslacht (lees: mannen) aan de ene kant en het verlangen naar zulke intimiteit anderzijds. Daarmee hebben ze een eigen normale ontwikkeling al geruime tijd in de weg gestaan. En voor al degenen die nog steeds achter de horizon leven, zij er hier met nadruk aan toegevoegd dat een normale ontwikkeling als uitkomst kan hebben: een heteroseksuele voorkeur, een homoseksuele of een biseksuele, waarbij die laatste vorm dikwijls de enige keuze is die mensen hebben, aangezien de beide andere vooral genetisch worden bepaald, ongeacht de al dan niet bestaande aanwezigheid van een Dubieuze Plaatsbekleder op de Zetel van Petrus in een enclave binnen de Italiaanse hoofdstad. Al degenen die door dergelijke, onderdrukte dan wel totaal verdrongen angsten worden gekweld, zij geadviseerd zich snel verder te ontwikkelen aangezien hun energie beter kan worden gebruikt, niet alleen door (en derhalve voor) henzelf, maar tevens ten faveure van de directe omgeving en de indirecte, dat wil zeggen: de maatschappij als geheel.

Een nieuwe wereld gaat open
Dan blijkt de drempel, voor het bezoeken van een expositie als de huidige — tot en met 30 januari 2011 — in Galerie MooiMan, als sneeuw voor de zon te zijn verdwenen en is de weg vrij om een eigen oordeel te vellen over zulke kunst als die van Benno Thoma — in de vorm van 25 grote foto's, aangebracht op aluminum, die meteen de titel ZILVER verklaart en kunnen al die (dan voormalige) angsthazen zien dat de werkelijkheid van deze mannenkunst een veel diepgaander indruk zal maken dan de afbeeldingen — op de site van MooiMan en in de bijdragen op deze sites en enige aan haar gelieerde — die in de elektronische presentatie de schittering niet voldoende kunnen overbrengen. De Heren MooiMan hebben met deze serie zilveren foto's een gouden greep gedaan.

Nog altijd te weinig vrouwen
Naast deze mededelingen-met-onderwijzersvingertje aan het adres van zo vele —weliswaar meerderjarige, doch onvolwassen gebleven — mannen, zij daar ook nog een verzoek aan de andere kunne toegevoegd: Komt, vrouwen, dames en meisjeswezens, en vertoon u zelf, ter meerdere glorie van de mannenkunst en de herenliefde; uzelf zult daar, eventueel in verschillende verschijningsvormen, de vruchten van kunnen plukken. Anders gezegd: er komen, in ieder geval voor mijn beleving, nog steeds te weinig vrouwen naar de tentoonstellingen in MooiMan.
__________
Afbeeldingen: Twee voorbeelden Wet 21 en Wet 23 uit de collectie ZILVER, op het formaat 150 x 100 centimeter, te bezichtigen bij Galerie MooiMan. Van dit formaat hangen er vijftien, van de vierkante, 150 x 150 centimeter, hangen tien, die eveneens van de benaming Wet en een nummer zijn voorzien.
__________
NB: Meer over de bijdragen van Keith King tijdens dezelfde dubbel-expo volgt weldra, in een extra artikel op deze site.
Zie tevens onze bijdragen op onze zustersites:
Cultuur in Groningen en omgeving
alsmede op de andere BK-site die in onze handen is:
Rond beeldende kunsten
en ten slotte op onze Duitstalige zustersite
Kulturtempel 2

Caravaggio en het grote raadsel van de dood

Vooraanstaande barokmeester

Ooit heeft Michelangelo Merisi da Carravaggio — één der meest vooraanstaande grootmeester van de beginnende Barok binnen de schilderkunst, geboren in 1571 te Caravaggio bij Bergamo in Italië — zijn eigen dood geschilderd. Hoewel zijn leven vier eeuwen geleden te Porto Ercole — in 1610 [1] — eindigde, blijkt dat de omstandigheden waaronder dat is gebeurd, tot op de huidige dag raadselachtig zijn gebleven. Misschien wel als gevolg van één of andere wraakactie, want de man had met zijn opvliegend karakter — waarmee hij zelfs voor moord niet terugdeinsde — wel wat vijanden gemaakt.
De invloed van deze opmerkelijke meester van het penseel werkte al snel door tot over de grenzen van zijn geboorteland, onder meer tot in de Nederlanden, waar Rembrandt van Rijn (1606, 0f 1607,-1669) daarmee heeft kennisgemaakt, alsmede tot in Spanje waar hetzelfde geldt voor Diego Velasquez (1599-1660).

De documentaire
Arte-televisie presenteert in de nacht van zondag 5 december op maandag 6 december  — tussen 01:00 uur en 01:25 uur — de documentaire Caravaggio und der Tod van Stefanie Appel, dit jaar gerealiseerd voor de Hessische Rundfunk. Het beeldformaat 16:9 en sterefonisch geluid zijn derhalve inmiddels een vanzelfsprekendheid.
Deze relatief korte, doch zonder twijfel zeer kleurrijke film zal worden herhaald op zaterdag 11 december, 's middags vanaf 14:00 uur.
__________
[1] Sommige, ooit vooraanstaande, lexica melden 1609 als sterfjaar.

Ai Weiwei in BBC-Imagine. . .-documentaire

Op dinsdag 16november presenteert BBC One-tv gedurende het laatste uur van de dag — en dus een uur later in ons gebied — van 23:35 uur tot 00:30 uur onze tijd — een aflevering van het programma Imagine . . ., waarin de documentaire zal worden vertoond Ai Weiwei . . .  without fear or favour, over de politiek nadrukkelijk geëngageerde Chinese kunstenaar Ai Weiwei, die in het Westen niet alleen naam heeft gemaakt als kunstenaar, maar tevens als een geprofileerd-vooruistrevende vertegenwoordiger van de Chinese alternatieve scene. Twee jaar geleden maakte werk van hem deel uit van de expositie GO CHINA in het Groninger Museum. Het meest recente werk van Ai Weiwei — Turbine Hall — is thans te zien in de Tate Modern te Londen.
Presentator van de BBC-documentaire, Alan Yentob, werpt de vraag op hoe het Ai Weiwei lukt om zich binnen het kader van een totalitaire staat als China daadwerkelijk in te zetten voor artistieke vrijheid. Juist dat aspect van de documentaire is inmiddels achterhaald. Goed een week geleden werden tal van Chinese kunstenaars gearresteerd en afgevoerd, anderen — onder wie Ai Weiwei — werden onder huisarrest gesteld. Kort daarop werd zijn atelier geheel ontmanteld. 
Die oer-domme Chinese leiding heeft nog steeds niet begrepen — evenmin als de nieuwe Nederlandse regering, zij het daar ietwat genuanceerder, doch bijna net zo destructief — dat een maatschappij zoveel leefbaarder en kleurrijker wordt door middel van kunsten die in vrijheid en onafhankelijkheid ontstaan.

Driedaagse groepsexpositie in Groninger galerie

Salustiano Martha werkt
aan een van zijn beelden.

Vijf vrouwen exposeren
"Eenheid in verscheidenheid", staat in duidelijke gele letters op de rand van de bar voorin de voormalige kerk De Garf in de Groningse wijk De Paddepoel, ooit onderdeel van het eertijdse centrum voor de noordelijke stadswijken: Trefkoel. Reeds enige jaren doet de ruimte dienst als atelier en expositieruimte voor kunstenaars, tegenwoordig vooral voor hen die zijn verbonden aan het naastgelegen atelier van Salustiano Martha, zoals de Kunstenaarsgroep Zonneschijn die in genoemde ruimte een onderkomen heeft gevonden en bestaat uit vijf vrouwen die in verschillende disciplines van de kunsten werkzaam zijn, en wier artistieke uitingen gedurende drie dagen — vrijdag 12 tot en met zondag 14 november — te bezichtigen zijn. De ruim voorziene tentoonstelling herbergt kleine en grote schilderijen, ingetogen werk en uitbundige stukken van acrylverf of olieverf, dan wel stenen beelden.
Van twee van hen kunt u afbeeldingen vinden in een artikel van heden op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving.

Lijfspreuken van de organisator
Die bovengenoemde tekst is één van de vele lijfspreuken, die deze kunstenaar op diverse plekken in zijn atelier heeft aangebracht, en die alle in de richting van steun, hulp en samenwerken wijzen. Zij geven uitdrukking aan de wensen en verlangens die bij deze kunstenaar leven en die hem leiden. Al die spreuken zijn 'afgedrukt' in geel op een donkerbruine ondergrond: de twee basiskleuren binnen het ruime kader waarin de artistieke werkzaamheid van Salustiano Martha zich afspeelt. Ook het centrale gedeelte van de vloer van De Garf is eveneens in een combinatie geel/donkerbruin geschilderd, kleuren die we in de kunststukken van deze man ook zonder uitzondering terugvinden.

Dit is een van de stukken waarmee Lies Verdoold is vertegenwoordigd op de
driedaagse groepsexpositie van de vijf dames in de voormalige kerk De Garf,
allen verbonden aan Atelier Zonneschijn aan de Zonnelaan in Groningen.
Dit slavenhuisje op Curaçao behoorde toe aan de voorouders van Salustiano Martha.

Kleurrijk geheel
Letterlijk en figuurlijk is het een kleurrijk geheel geworden, alle stukken die van verschillende disciplines uit de wereld der beeldende kunsten bijeengebracht zijn. Naast de tafels met stenen kunstwerken van Tineke Matthijssen is een rek opgesteld met werk van haar cursisten die zeven lessen hebben gevolgd.
Aan de andere zijde van die tafels aan de westelijke wand van de ruimte bevindt zich een vitrinekast vol met handgemaakte, kleurrijke sieraden van glazenier/beeldend kunstenaar Ria van der Schaft. Froukje Kuiper had verbintenissen elders, en Rosita So was  door ziekte verhinderd.

Egodocumenten in kleuren en in zwart-wit

 

Albrecht Dürer omstreeks 1505.Zelfportret op ongeveer 
33-jarige leeftijd, na een periode van ziekte.

In de nacht van zaterdag 6 op zondag 7 november vertoont de Britse televisiezender BBC Four de herhaling van een eerder deze week gepresenteerde aflevering in de documentaireserie Ego: the strange and wonderful world of self-portraits.
Daarin zal aandacht worden besteed aan het werk dat onder anderen de beeldende kunstenaars Albrecht Dürer (1471-1528), Rembrandt van Rijn (1606 [of 1607]-1669) en Andy Warhol (1928-1987) aan de wereld hebben nagelaten.

De Zwitserse kunstenaar Max Bill in Avro's Close up

Het Avro-programma Close up, dat via Nederland 2 wordt uitgezonden, besteedt in de aflvering van dinsdag 2 november — tussen 23:00 uur en 23:55 uur — aandacht aan een volstrekt unieke figuur uit de wereld der beeldende kunsten en architectuur: de Zwtser Max Bill (1908-1994), die als belangrijkste kunstenaar van de twintgste eeuw in Zwitserland geldt. Daarnaast is gebleken dat hij de meest bekende sttudent is van de, over de gehele wereld vermaarde, Duitse kunstacademie Bauhaus.

Max Bill: Drei Bildsäulen. Ulm 1977.

In de documentaire Max Bill — het oog van de meester, van Erich Smid, wordt duidelijk hoe zeer de maatschappelijke betrokkenheid van de man in kwestie terug te vinden is in alle aspecten van zijn oeuvre, zowel als schilder en beeldhouwer, en tevens als architect.

Reflectie op een inmiddels geëindigde zomer

Rutger Hiemstra: Graanved II. Formaat 40 x 60 cm; olieverf op paneel.
Te zien in de expositie Nazomeren in Galerie Ruigewaert te Niezijl; 
tot en met 31 oktober.

Grand'Art op Arte-televisie (1): Lucian Freud

Beeldend kunstenaar
Lucian Freud.

Van de vierdelige reeks documentaires Grand'Art die door Arte-televisie zal worden uitgezonden, kan men op zondag 17 oktober, vanaf 23:50 uur tot 00:20uur in de nacht op maandag 18 oktober, de eerste aflevering bekijken. De focus zal dan gericht zijn op de in 1922 geboren kunstenaar Lucian Freud, één van de kleinzonen van de grondlegger van de psychoanalyse Sigmund Freud (1856-1939).
Het bijzonder aan deze reeks is dat daarin eigenzinnig wordt omgesprongen met de beoogde terugblik op de beeldende kunst van de twintigste eeuw:er wordt geen chronologisch retrospectief geboden.

De kleur van het moment: Monet in Arte's Palettes

Seerosen
Van de Franse programmareeks Palettes van Alain Jaubert, welke door de Frans-Duitse cultuurzender Arte wordt uitgezonden, worden in de aflevering van zondag 3 oktober de 54 zeerozen nader bekeken, die de Franse schilder Claude Monet (1840-1926) vanaf 1895 tot aan zijn heengaan aan het doek heeft toevertrouwd. Hij is één der meest vooraanstaande impressionisten. Achteraf, tot en met heden, meer dan acht decennia na zijn verscheiden, geldt dat nog steeds, of zelfs des te meer: hij de impressionistische visie op de natuur tot aan zijn overlijden trouw is gebleven.

Monet viel op dat punt dan ook nog meer op dan zijn vele collega's: hij schilderde gedurende de laatste halve eeuw van zijn aardse bestaan — tussen 1876 en 1926 — zijn onderwerp meerdere keren. Van lieverlee werden al die stukken steeds met een andere belichting gerealiseerd, als gevolg van de stand van de zon op het moment. Dat hemellichaam in perpetuum mobile, hetgeen gevolgen heeft gehad voor de reflecties op het water, hetgeen het sterkst tot uitdrukking kwam als die heldere ster niet achter de wolken schuilging.
De aflevering in kwestie stamt uit het jaar 1991 en is een bijdrage van Arte France. Deze wordt uitgezonden tussen 21:50 uur en 22:25 uur. Er staan vier herhalingen gepland: de eerste op woensdag 6 oktober om 16:10 uur, de tweede in de nacht van vrijdag 8 op zaterdag 9 oktober, vanaf 02:10 uur; de derde herhaling volgt op zaterdag 9 oktober in de middag vanaf 14:00 uur; de laatste herhaling is voorzien voor de nacht van donderdag 21 oktober op vrijdag de 22ste, vanaf 04:10 uur.
__________
Afbeelding: Claude Monet: zelfportret 1917, ca. 69 x 54 cm. Louvre, Parijs.

Een kleurige Rêverie van Edw. Cucuel, ca. 1920

Een oude kunstkaart
Bij het doorvorsen van een deel mijner rijkelijk voorziene archieven, op zoek naar het één, doch daarbij geconfronteerd wordend met het ander — zoiets heet dan serendipiteit —, viel mij onder meer een stapeltje van de hieronder afgedrukte kunst-prentbriefkaart van ongeveer een eeuw geleden in handen. Zo'n vijftien stuks gelijke kaarten, afkomstig uit de nalatenschap van één van mijn vroegere uitgevers, die onder meer veel in restanten handelde. Deze kaarten zijn aan de onderzijde ietwat scheef afgesneden en wellicht daarom ooit in de ramsj beland. Maar dat euvel valt nog te verhelpen, al is er dan net niet meer sprake van het oorspronkelijke formaat, doch wijkt dit een onderaan de rechterzijde goede millimeter af. De afbeelding  zal, na eventueel bijsnijden, overigens wel ongedeerd blijven.

In mijn pogingen om de jaartallen van kunstenaar Edw. Cucuel te achterhalen, ben ik niet geslaagd. Wel heb ik andere min of meer naakten en overig werk van die kunstenaar gevonden: stukken uit de periode van circa 1905 tot ongeveer 1920. Achterop de kaart staat, in twee regels:
Edw. Cucuel   La Nu. Études artistiques II
                          Artistic Life Model Studies II

Aan de achterzijde van de kaart staat geheel links onderaab het nummer 466, rechtsonderaan is vermeld S. 49.
Deze zelfde afbeelding kwam ik ook tegen, met de beschrijving dat deze op 1 oktober een kleine vijfenzeventig Singapore Dollars heeft opgeleverd, hetgeen zo'n vijftig US-dollars is en derhalve een zevenendertig euro.
Opvallend was dat tot in detail, qua formaat en tekst naast de afbeelding, alles overeenkwam, maar de kleurstelling afweek: de afbeelding op de verkoopsite in kwestie was veel lichter. Ook het onbedrukte gedeelte naast de afbeelding was veel witter.  De in de 'verkoopbeschrijving' genoemde uitgever is eveneens dezelfde als die van de kaarten, die ik nog beschikbaar heb: O.G.Z.-L. Een jaartal wordt niet vermeld.

Het complete verhaal van Paul Gaguin op BBC 4-tv

Maandag 27 september presenteert BBC Four-television — tussen 22:00 uur en middernacht, onze tijd — een documentaire met de titel Gauguin: The Full Story, over één van de beroemdste en niet zelden omstreden Franse schilders:  bijzondere persoonlijkheid genaamd Paul Gauguin (1848-1903).
Om het verhaal binnen die twee uur durende documentaire film over die kunstenaar zo compleet mogelijk te maken, volgt direct in aansluiting — vanaf middernacht tot 01:05 uur — de film The Savage: Paul Gauguin and the construction of paradise in het programma Omnibus.
__________
Afbeelding: Paul Gauguin: De maan en de aarde, 1893.

Max Liebermanns portret van doctor Sauerbruch

In ons artikel van zaterdag 18 september over de geschiedenis van de grootste universitaire kliniek in Europa — de Charité in Berlijn — laten we de naam en een daarbij behorende foto van Ferdinand Sauerbruch (1875-1951)  voorbijkomen. Hij was, zoals we daarin reeds vermeldden, één van de belangrijkste chirurgen in de eerste helft van de twintigste eeuw.
Zoals zoveel vooraanstaande grootheden binnen een bepaalde structuur — en als het even meezit in tal van aspecten van de cultuur — heeft ook doctor Sauerbruch zijn autobiografie geschreven, die door menig kritische beschouwer bepaald niet als zodanig wordt gewaardeerd.
Het boek draagt de titel Das war mein Leben; het is voor het eerst verschenen in 1950, en het werd vier jaar later in de Bondsrepubliek Duitsland verfilmd met Ewald Balser (1898-1978) in de rol van de dokter.
Achterin dat boek bevindt zich een fotokatern en van de daarin opgenomen afbeeldingen is er één paginagrote foto die voor ons in deze context van groot belang is: de toen 85-jarige Max Liebermann zit op een stoel met de rug naar het door hem geschilderde portret van Ferdinand Sauerbruch uit1932.

Een eerdere uiting van Sailors delight uit 1930

Gevonden zonder te zoeken

Onder verwijzing naar het artikel over de expositie getiteld Sailors delight in de stad-Groninger galerie MooiMan, zoals die werd gehouden van 16 augustus tot en met 27 september 2009 — voorafgegaan door het lezen van 'stukken Reve' bij monde van Henk van Ulsen (1927-2009) — confronteer ik u hier met een tekening, die ik onmiddellijk associeerde met dat fenomeen, en vertel ik hoe ik die uiting van Amerikaanse kunst tegenkwam.

Op zondag 5 september was er, zoals gebruikelijk in die periode van het jaar, een boeken- en kunstmarkt in mijn woonplaats, ter gelegenheid van de opening van het culturele seizoen. Bij één van de boekenkramen die ik steevast bezoek, lag bij de vele objecten voor uitverkoop (98 procent daarvan boeken, en al die artikelen voor één euro per stuk) een exemplaar van het Amerikaanse tijdschrift Interview (maart 1988). Daarin kwam ik — in een advertentie op een halve pagina grootte [1] van de New Yorkse art gallery James Maroney — de hieronder afgedrukte afbeelding tegen van de Amerikaanse kunstenaar Charles Demuth (1883-1935).

De wording van een Amerikaanse schilder
Charles Demuth werd in 1883 in Lancester, Pennsylvania, geboren. Omdat hij over een slechte fysieke conditie beschikte en er in zijn familie een artistieke ader aan te wijzen viel, waardoor men er met dat fenomeen niet alleen bekend was, maar er eveneens zoveel beter kon omgaan dan zoveel andere zakenlieden, adviseerden zijn ouders hem om niet in het familiebedrijf te komen werken, maar te gaan schilderen.
Twee studieperiodes aan, ook twee verschillende, Amerikaanse kunstinstellingen doorliep hij, maar de laatste onderbrak hij voor een reis naar Parijs, waar hij in de periode 1907-1908 geruime tijd doorbracht. Daar moet hij zich in zijn element hebben gevoeld, aangezien hij in 1912 naar de Franse hoofdstad om daar tot 1914 verder te gaan studeren, ook daar weer aan twee verschillende academies: Colarossi en Julian.
Het vroege werk van Demuth bestaat voornamelijk uit aquarellen, waarin de invloeden uit zijn Franse tijd herkenbaar zijn, zoals van de Fauvisten en met name Henri Matisse (1869-1954), en daarnaast die van zijn landgenoot John Marin (1870-1953).

Tijdens de periode die als Demuths beste wordt beschouwd — de jaren 1915-1920  — lag zijn focus voornamelijk op scènes uit het leven er acrobaten, vaudevilles, café- en barscènes, alsmede op bloemstukken. Andere kunstenaars adviseerden hem een ruimer scala aan thema's te kiezen. Dat hij het advies heeft opgevolgd, blijkt onder meer uit de hierboven afgdrukte aquarel uit 1917, een zeer voor de hand liggende, homoseksuele fantasie.

Arte-tv: Het Naakt in de kunst — Renaissance tot nu

Vierdelige reeks

De Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie presenteert op zondag 5 september, tussen 00:00 uur en 00:35 uur in de nacht op maandag 6 september, een nieuwe aflevering van de reeks Nackt ist die Kunst. Daarin wordt de rol van het naakt in de kunsten vanaf de Renaissance tot op de huidige dag behandeld. De titel van de aflevering luidt Die Unschuld. De gehele reeks bestaat uit vier korte documentaires van Rudij Bergmann welke in 2005 voor de Südwest Rundfunk (SWR) werden gerealiseerd. Deze aflevering zal worden herhaald op woensdag 8 september vanaf 05:00 uur in de ochtend. De film wordt uitgezonden op het beeldformaat 16:9.

Met die benaming wordt al direct gewezen in de richting van de oorspronkelijke betekenis die dit fenomeen had voordat er, vooral in de twintigste eeuw, zo'n enorme erotische lading aan is gegeven. Dat houdt, vanzelfsprekend, niet in dat de oudere uitingen niet eveneens een — al dan niet bewuste — erotische lading hebben meegekregen, en evenmin betekent het dat in onze, sterk overgeseksualiseerde, maatschappij — waarin tal van uitingen van het menselijk lichaam hoogtij vieren — binnen die uitingen niet als puur kunnen worden ervaren.

U hoeft maar één heldere blik te werpen op de billen die Anna Richter in 2009 in Galerie MooiMan te Groningen heeft geëxposeerd [1], en het zal duidelijk worden dat men ook tegelijkertijd het éne zowel als het andere kan ondergaan. Dit stuk en andere werken van dezelfde kunstenares stralen het decente èn het erotisch prikkelende uit, en dat — speciaal voor degenen, die weinig onderscheid maken in bepaalde begrippen: — is niet hetzelfde als seksueel prikkelend.

__________

[1] Anna Richter (Groningen) was de eerste vrouw die exposeerde in de mannengalerie met veel herenliefde: MooiMan in Groningen, de enige galerie in die categorie van Noord-Europa, en volgens sommigen van geheel dat werelddeel. Enkele van haar stukken zijn geïntegreerd in de thans in die galerie lopende expositie Billen en Buikjes. Diverse van haar verleden jaar tentoongestelde stukken bij MooiMan zijn er nog steeds aanwezig, sommige daarvan zijn unicaten, andere bestaan in de geringe oplage van zes stuks. Enkele zijn reeds verkocht. Deze zijn alle nog te zien via de website van Galerie MooiMan.

___________

Afbeelding: Man 2 van Anna Richter (2009), springstone, 20 x 66 x 40 cm.

De ontwikkeling van een beeldend kunstenaar

Kleurrijk zwart-wit
Op zaterdag 3 juli is in Galerie Noord te Groningen de zespersoons expositie Jong in Groningen officieel van start gegaan. Eén van de kunstenaars is Feike Otto van der Zee, wiens tekeningen aldaar tot en met 5 augustus zullen blijven hangen, evenals het werk van drie anderen. De beide overige 'exposanten' van die openingsmiddag presenteerden een 'ruimtelijk werk' in de vorm van een picknick, welke in de galerie te volgen was via een computer-verbinding. Dat gebeuren is hoogstwaarschijnlijk in het water gevallen doordat een stortbui als extra verrassing gestalte heeft gegeven aan die middag.
Over het werk van Feike Otto van der Zee is op deze site eerder gepubliceerd naar aanleiding van een solo-expositie in een Amsterdamse galerie. Intussen is de toen door ons geopperde ontwikkeling in gang gezet. Naast zo'n tien stukken in de voor Van der Zee zo tekenende, en niet te verwisselen, stijl met zeer ferme streken in een beperkt aantal kleuren, hangt er thans op hetzelfde formaat een zwart-op-wit naaktmodel op de rug gezien, en dat stuk — volgens enkele uitingen die dag een stuk in meer dan één opzicht — springt direct in het oog na zoveel woelingen in een kleurrijk schemergebied.

Ricardo Dijkhuizen
De jongeman in kwestie — Ricardo Dijkhuizen uit Groningen —, die heel letterlijk model heeft gestaan voor deze, feitelijk nieuwe, stap in de ontwikkeling van de kunstenaar, was gedurende het gehele openingsgebeuren van die dag aanwezig. In meer dan één opzicht. De ontmoeting tussen die beide mannen was er één van de klassiek-mysterieuze proporties: gekomen, gezien, gewonnen. Die bewuste confrontatie — over en weer — met een Ander laat in tal van lagen zijn sporen zodanig na dat die ontmoeting direct een mijlpaal in beider levens is gebleken. Niet alleen in artistiek opzicht, maar tevens qua emotionele raakvlakken zijn ze elkanders complement.
Ricardo's confrontatie met het werk van Feike Otto leidde ertoe dat laatstgenoemde dacht: "Door hem wil ik wel uitgebeeld worden." En de man met de stiften had direct de gedachte: "Jou wil ik wel als model." Het is dan ook niet bij één tekening van Ricardo gebleven. In diens woning hangen er intussen al meerdere, die een drieluik zouden kunnen vormen. Eén daarvan vindt de eigenaar echter net iets te intiem om voor iedereen zichtbaar ten toon te spreiden, en daarom hangt dat stuk in diens slaapkamer. Spontane ingevingen hoeven nu eenmaal niet per definitie te conflicteren met denkwerk. De uitbeeldingen blijven gevoelsmatig-spontane kunst zonder enige cerebrale impuls.

Herkenning
De Ricardo van de tekening was echter niet direct voor iedereen herkenbaar. Nu stond die jongen, uiteraard, niet voortdurend voorovergebogen, en had hij, ondanks de zeer hoge temperatuur, toch enige kledingstukken aangetrokken, zij het zeer zomerse omhulsels. Om de proef eens op de som te nemen heb ik een der aanwezigen — die van dit alles niet op de hoogte was en het model evenmin eerder had ontmoet — meegenomen langs alle stukken van Feike Otto van der Zee om eens te zien of hij Ricardo zou 'herkennen'.  Die jongeman koos onmiddellijk de juiste tekening, maar misschien komt dat wel mede doordat hij een meer dan gemiddelde belangstelling voor mannelijk schoon heeft, en daarbij zeer gecharmeerd was van de persoon.

Uit het keurslijf
Van der Zee heeft daarmee laten zien dat hij de vicieuze cirkel van het zoeken naar het wezen van de Man kan doorbreken als hij op het juiste moment de juiste impuls krijgt en zich daarnaar weet te richten. Want dan ligt in principe de weg open voor volgende stappen op de, ongetwijfeld lange, weg, ook al is die vol voetangels en klemmen, die op hun beurt opnieuw als prikkels kunnen werken, en komt ooit het inzicht dat de gezochte Beeld van de Man niet in het verre elders ligt maar — zoals dat zo dikwijls het geval is —  heel nabij is. Een enkele keer is dat fenomeen verborgen gebleven in het eigen Ware Wezen.
Die speurtocht zal — met horten, stoten en andere obstakels — aan het einde van de tunnel zeer lonend blijken.
__________
Afbeelding: Naakt door Feike Otto van der Zee.

Grenzenloos mooi, dubbel-expositie bij MooiMan

Opnieuw twee kunstenaars
Op zondag 16 mei wordt in de inmiddels internationaal vermaarde Galerie MooiMan te Groningen een nieuwe expositie geopend, die vanwege het internationale karakter dan ook twee titels heeft, welke gelukkig dicht bij elkaar zijn gebleven: Grenzenloos mooi voor ons eigen volkje en Beauty without borders voor hen allen die onze taal niet spreken en verstaan. De beide exposanten zullen inmiddels de Nederlandse titel ook wel begrijpen, al komen ze beiden van verre.
De beide galeristen — Jan van Stralen en Sandro Kortekaas — hebben nu voor de derde, en zelfs achtereenvolgende, keer twee exposanten: niet omwille van het getal, maar kennelijk doordat de combinatie van de twee, welke beiden in hun oeuvre het thema van het mannenlichaam, al dan niet in combinatie met de herenlliefde, goed is bevallen. Nebosja Dravkovic zal bij de opening op zondagmiddag aanwezig zijn. Cornelius McCarthy is vrij onverwacht overleden.
De expositie duurt tot en met zondag 8 augustus, waarbij moet worden aangetekend dat de galerie tussen 5 juli en 5 augustus is gesloten in verband met het zomerreces.
Voor de andere exposant, Cornelius McCarthy, zij verwezen naar de aankondiging op de aan deze site gelieerde site Rond beeldende kunsten.
__________
Afbeelding: Nebosja Dravkovic: Dawn, olie op canvas, 65 x 55 cm. Een werk uit 2010.

BBC-documentaire, zondag, over Henri Matisse

Schilder, beeldhouwer en fauvist
De Britse zender BBC 1 presenteert in vier afleveringen de serie documentaires over kunstenaars, meer speciaal over die — ruim gezien — vier eigentijdse meesters der, voornamelijk beeldende, kunst: Pablo Picasso (1881-1973), Henri Matisse (1869-1954) [1], Salvador Dali (1904-1989) enAndy Warhol (1928-1987).
In het kader van deze elektronische cultuursite komt voor een nadere beschouwing, respectievelijk aanbeveling, uitsluitend de schilder en beeldhouwer Henri Matisse in aanmerking, die als thema fungeert van de tweede aflevering in die reeks. Die wordt hedenavond uitgezonden op de tv-zender BBC 1, tussen 22:00 uur en 23:00 uur. Deze aflevering wordt gepresenteerd door Alastair Sooke. In de film wordt niet alleen gerept van leven en werk de mens en artiest Henri Matisse, doch eveneens welke maatschappelijke gevolgen er door (onder meer mede) diens werk zijn ontstaan, en daarnaast welke invloeden zich hebben doen gelden op diens leeftijdgenoten en degenen die na hem zijn gekomen, niet alleen in de discipline schilderkunst, maar tevens ver daarbuiten, zoals in de architectuur en de stroming, die van groot belang is geweest en wordt aangeduid met het begrip design. Deze Henri Matisse gold als de bekendste, want merkwaardigste vertegenwoordiger van het fauvisme [2]. Alastair Sooke wil weten hoe groot de invloed van Matisse is op ons huidige bestaan.
__________
[1] Na mijn gymasiumjaren ben ik eerst enige jaren werkzaam geweest in het boekenvak, niet alleen als redacteur ter uitgeverij met alles wat daarbij aan de orde kwam, maar gelijktijdig in één der drie boekwinkels die aan die uitgeverscombinatie waren verbonden. Toen ik de leiding van het filiaal in Leeuwarden op mij nam, werd ik al snel geconfronteerd met een artiest wiens naam mij niets zei. Een jong koppel kwam op een zatermiddag stralend binnen en de helft van de mannelijke kunne sprak: "Wij zien dat u een grote collectie kunstboeken heeft. Is daar wellicht ook een boek bij over de bekende Engelse schilder Matthews?" Aangezien de collectie voor die filialen uit ons hoofdkantoor werd verzonden en ikzelf voor de samenstelling van meestal alles maar in ieder geval altijd van de sector kunsten voorbereidde, kon ik, zonder verder te zoeken, de vraag ontkennend beantwoorden. Het stel verliet de winkel en ik keerde terug naar het naastgelegen woonvertrek. Aangezien de buitenzijde van die kamer van plafond tot vloer was voorzien van een winkelruit diende de directe ruimte achter die ruit als etalage, waarin de boeken alle waren geplaatst in een raamwerk met dunne touwtjes en een glooiende gleuf in het hout, zodat van vrijwel elk boek, met uitzondering van folianten de voorzijde kon woren getoond.

Op het moment dat ik mij in enige adminstratie wilde verdiepen, hoorde ik de jongeman tegen zijn wederhelft zeggen: "Kijk nou eens, die man weet niet eens wat hij heeft. Daar staat een boek van Matthews." Die beiden kwam niet terug in de winkel, maar beenden geërgerd weg. Niet dat ik direct begreep om wie het ging, zozeer was ik verbaasd over de leemte in mijn kennis omtrent de voorraad in mijn eigen filiaal. U begrijpt het, zeker in dit kader, reeds, maar ik moest eerst naar buiten lopen en in de etalage kijken om te zien dat het bij die Matthews om Henri Matisse ging.
[2] Fauvisme: richting in de Franse schilderkunst, vooral in de jaren 1905-1910, waarvan de beoefenaars nogal ongebreideld gebruik maakten van felle, ongemengde kleuren.
____________
Afbeeldingen 
1. 'Burgermansportret' van de Franse schilder Henri Matisse.
2. Henri Matisse aan het werk in zijn aterlier. (Foto overgenomen van website BBC One.)

Gratis boek over Gustav Klimt bij de Volkskrant

Zaterdag 24 april verstrekt de Volkskrant een fraai, groot boek over de Weense kunstenaar Gustav Klimt (1862-1918) gratis aan de abonnees èn aan de kopers van een los nummer. Het boek van Gilles Néret vormt de opmaat van een reeks van twintig boeken, die gedurende evenzovele weken beschikbaar komen, al moet voor elk van de vervolgdelen wel een relatief gering aantal euro's worden neergeteld. Deze nieuwe reeks, van deels eerder in paperback verschenen, boeken wordt door uitgever Benedikt Taschen gerealiseerd in samenwerking met de hierboven genoemde ochtendkrant. Meer over de reeks, en vooral over dit eerste deel, is te vinden in mijn artikel op de Nederlandse website All art is quite useless, van Rond1900.nl, over de cultuur van het fin de siècle. U hoeft daarvoor alleen maar hier te klikken.

De geheimen van Rembrandts Nachtwacht

De regionale televisiezender Westdeutscher Rundfunk (WDR) te Keulen presenteert in de reeks documentaires over schilderijen een nieuwe aflevering op donderdag 1 april. Deze keer is één van de grootste schilders van het avondland, zo niet in de geschiedenis der schilderkunst in zijn algemeenheid: Rembrandt van Rijn (1606-1669), met diens bekendste stuk De Nachtwacht.
Het is een documentaire, die bijna anderhalf uur in beslag neemt: van 23:15 uur op donderdagavond tot 00:40 uur in de nacht op Goede Vrijdag van dit jaar.

Aanvankelijk criminele 'uiting'
Arte-televisie presenteert op donderdag 25 maart — tussen 22:00 uur en 23:00 uur — de documentaire Street Art over graffiti: een vorm van straatkunst die zo mogelijk ongezien, dus vooral in de nachtelijke uren wordt aangebracht. Daarmee werd in de beginjaren van deze manier van uiten een 'statement' afgegeven, dan wel aan een speels-esthetisch credo uiting hebben gegeven, zij het met heel direct daaraan verbonden maatschappelijke gevolgen, welke niet alleen de raakvlakken van kunst en openbaarheid heel nadrukkelijk hebben gemanifesteerd, maar niet in de laastste plaats zijn opgestoten in het sociaal-culturele gebeuren door de buitenproportionele media-aandacht waarbij, zeker in de begintijd, de nadruk werd gelegd op het als crimineel gekwalificeerde element, voornamelijk wanneer de New Yorkse metro-treinstellen het doelwit waren.

Pijlsnelle ontwikkelingWat is begonnen als een spontane uitdrukking, van mensen die een artistieke vorm van agitprop hebben bedreven, is in een relatief snel tempo uitgegroeid tot een volwaardige en volwassen stroming binnen de beeldende kunsten. Steeds vaker wordt deze kunstuiting ook buiten de artistieke wereld serieus genomen, en zelfs alweer enige tijd, op verzoek van overheden en bedrijven, wordt dergelijke kunst aangebracht op daarvoor uitgekozen plekken, zoals aan zijkanten van viaducten — zodat de gebruikers van de opritten naar zo'n viaduct er heel direct mee worden geconfronteerd; verder op houten omheiningen van bouwputten, op een kiosk in Amsterdam (1986) of op de Berlijnse Muur (1986).

Graffiti

Goed twee decennia geleden is in de reeks Dumont Taschenbücher de documentatie An der Wand — Graffiti zwischen Anarchie und Galerie uitgekomen onder redactie van kunscriticus Johannes Stahl. Deze schrijft in zijn inleiding dat het reeds toen onbegonnen werk was, het modebegrip graffiti te definiëren, aangezien er zoveel uiteenlopende uitingen onder vielen.

Het frontispice getuigt daarvan reeds met een afbeelding uit 1845 van Paul Gavarni (1804-1866). Binnenin vinden we nogmaals Gavarni, evenals Grandville (1803-1847) [1], Georg Grosz (1893-1959) en Heinrich Zille (1858-1929), de laatste met een Ohne Titel uit 1919.
__________[1] (J.J.) Grandville is een pseudoniem voor Jean Ignace Isidore Gérard.
____________Afbeeldingen
1. Voorzijde van de Dumont documentatie van Johannes Pfahl.
2. Muurkunst (Berlijn, 1919) van de 'Berlijn-fotograaf' Heinrich Zille.

Expositie De kracht van bomen in Finsterwolde

Verzamelplek
In De Groninger Kroon — galerie, beeldentuin en theeschenkerij — wordt zaterdag 20 maart om 17:00 uur de expositie De kracht van bomen geopend. Daarin wordt, aan de hand van werk van negen kunstenaars, getoond hoe zij allen, op totaal uiteenlopende wijzen, zijn geïnspireerd door het verschijnsel bomen.
Ongeveer zeven jaar geleden werd de galerie De Groninger Kroon door Rika Jansen, toen directeur van Het Groninger Landschap door middel van het planten van een boom. Dat was een gewoonte met een lange geschiedenis, die dor sommige mensen in tal van gemeenschappen dan wel door individuen in stand is gehouden. Vroeger werd er een boom geplant als mensen zich ergens gingen vestigen, en doorgaans was dat een linde of een eik, die als centrale ontmoetingsplaats diende. Daar werden nieuwtjes uitgewisseld, men kon er dansen, en ook de rechtspraak werd op die plek gerealiseerd.

Drie 'stromingen'
Op zaterdag 20 maart komen er in eerste instantie negen kustenaars bijeen van wie werk is tentoongesteld. Vanzelfsprekend hopen zij dat vele belangstellenden zich om hen zullen scharen. In ieder geval doet de Djembé-groep Kropswolde dat voor de muzikale omlijsting.  Onder leiding van Paul Luttje zal de tentoonstelling trommelend worden geopend.
De werken die in De Groninger Kroon worde voorgesteld, kunnen we grofweg in drie groepen verdelen: één derde van de kunstenaars stelt houtsculpturen voor: Stephen Beale, Ernst Kruit en Albert Jan Roukens. Olieverf is — althans van de stukken die binnen de expo in De Groninger Kroon te zien zijn — het voornaamste materiaal voor Hilde Kernell — die ook met acryl werkt —, evenals voro Gertjan Scholte Albers, en voor Mary Velthoen, die het op hout doet.
De derde categorie is gemêleerd: Arie Goedhart is vertegenwoordigd met pentekeningen; Zsuzsanna Györgyövics creëerdde draadbomen, en Sona Rosing werkt met eitempora op linnen.

Workshops

Deze expositie blijft tot en met donderdag 24 mei. In april wordt op de zestiende en in mei wordt op vrijdag de zevende een workshop Bomen schilderen gegeven door Antje Sonnenschein & Wilma van Linge.
Voor informatie over prijzen, tijdstippen van de workshops, openingstijden van de tentoonstelling, de namen van alle deelnemende kunstenaars, alsmede een routebeschrijving, kunt u terecht op de website van Galerie De Groninger Kroon.

____________

Afbeeldingen

1. De grafisch fraai verzorgde uitnodigingskaart voor de tentoonstelling De Kracht van Bomen.

2. Draadboom van Zsuzsanna Györgyövics.