Jan Mattheus de Grauw zoekt naar authenticiteit

Inspiratie opdoen in West-Afrika
Sedert 11 oktober is in Galerie MooiMan te Groningen een zogeheten dubbeltentoonstelling te zien met werk van de Rotterdamse beeldend kunstenaar Jan Mattheus de Grauw: zowel foto's, alsook schilderijen en tekeningen — en tegelijkertijd worden van de beeldhouwer Marcel Joosen zowel bronzen beelden en daarnaast keramiek geëxposeerd.
Al gedurende anderhalf decennium onderneemt Jan Mattheus de Grauw tweemaal per jaar een reis naar het West-Afrikaanse Gambia en Senegal om daar ter plekke niet alleen zelf te gaan schilderen, te fotografen en te tekenen, maar ook om les te geven. En niet in de laatste plaats wil hij inspiratie opdoen om thuis verder te kunnen werken. Zijn impressies blijven niet beperkt tot het omzetten in directe beelden van wat hij ziet en anderszins ondergaat, maar eveneens in woorden: van al hetgeen hem is bijgebleven van wat hij heeft kunnen waarnemen, en waarvan iedere lezer zijn eigen beelden kan maken, om deze, in voorkomend geval, te toetsen aan datgene wat hij in het boek kan vinden. Soms is dat in eenvoudige gedichten die heel direct kunnen aanspreken, dan weer in de vorm van verhaaltjes of begeleidende, respectievelijk verklarende, teksten bij het beeldmateriaal.

Boekpublicatie
Ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag is dit jaar het boek Salifu — jongens, mannen en cultuur van Gambia en Senegal van Jan Mattheus de Grauw verschenen: een publicatie, in een relatief kleine oplage, van de Groningse Galerie MooiMan, met daarin foto's en aquarellen, gedichten en verhalen.


Droom in ochtendlicht
Boven mij in het rieten dak hoor ik hagedissen ritselen
Vanuit mijn bed het brullen van de oceaan
Wind waait door de smalle gaten en mijn klamboe staat bol
Ik ben een zeiler in vroeg ochtendlicht

(met nog elf coupletten, verdeeld over twee pagina's.)

Estheet
Niet alleen de afgebeelde foto's laten zien dat deze Jan de Grauw een estheet is met oog voor de schoonheid van mensen, dieren, bomen, stranden en andere natuur-fenomenen; datzelfde is terug te vinden in de uitbeelding van de wezens die hij treft en die hem in meer dan één opzicht raken. Dan komen al zijn schrijf- en schildersmaterialen in beweging en biedt hij zijn lezers en toeschouwers de mogelijkheid om via woord en beeld kennis te namen van datgene wat hem heeft bewogen en geïnspireerd tot enigerlei culturele uiting, die hij uit de economisch zo armelijke, maar in menig opzicht tegelijkertijd zeer rijke gebieden uit West-Afrika meeneemt naar het overvloedige westen. De mensen die hij daar heeft kennen tijdens zijn werkperioden als uitvoerend beeldend kunstenaar en als leraar voor die mensen welke graag iets willen uitproberen — en veelal moeten dan twee mensen tegelijk elkaar uitbeelden — en hem figuurlijk op zijn levensreis tijdelijk hebben begeleid — veelal in figuurlijke zin, een enkele keer ook letterlijk, zoals de door het toeval ingegeven, want op 27 november 2006 tijdens zo'n sessie als enige overblijvende Ousmane, die daardoor tot interactie met de leraar werd voorzien.
Het resultaat dat via het penseel van die leraar is gerealiseerd, is in het boek opgenomen op een hele pagina, waardoor de details voortreffelijk tot hun recht komen. Warm aanbevolen derhalve.

De dubbele expositie bij Galerie MooiMan is nog te bezichtigen tot en met 22 november.
Meer informatie over de galerie en wat daar zoal te beleven valt, niet in de laatste plaats op welke dagen en tijden, is te vinden op de website van dat kunstgebeuren in de Noorderstationstraat van Groningen.
____________
Afbeeldingen
1. Jan Mattheus de Grauw portretteert Ousmane.
2. Ochtendlicht en dito lucht aan strand.
3. Vieux Ousmane, 27 november 2006 Koubalan.
4. Voorplat van het boek Salifu.


__________
Jan Mattheus de Grauw: Salifu — Jongens, mannen en cultuur van Gambia en Senegal. Foto's en aquarellen, gedichten en verhalen. 72 pag. gebonden, 23 x 23 cm; rijk geïllustreerd. Galerie MooiMan, Groningen 2009. ISBN 978-9077957-110.

Seksualiteit als metafoor — mannenlichamen uit het kleurrijke atelier van Feike Otto van der Zee

Gefascineerd door het fenomeen Man
Op zaterdag 19 september wordt in Gallery Vriend van Bavink aan de Geldersekade 58 in Amsterdam de solo-expositie met werk van Feike Otto van der Zee geopend. Deze 35-jarige kunstenaar — die zijn opleiding aan Academie Minerva in Groningen heeft genoten — is op zoek naar het wezenlijke van het voor hem uitermate fascinerende fenomeen Man, die in felle streken, en hier en daar schematisch gebleven uitingen, is neergezet als in een roes van een gepassioneerd Verlangen dat vooralsnog ondergeschikt is aan de Wil die de overhand zal moeten krijgen in een rijpingsproces dat tot de mogelijkheden behoort als de kunstenaar erin slaagt allengs meer greep te krijgen op de aan de horizon glorende, alomvattende Eros. Als, bijvoorbeeld, masturbatie niet meer een hoofdthema is, doch zal zijn gereduceerd tot een, weliswaar wezenlijk, deelaspect van het, zowel letterlijk als figuurlijk, grotere geheel. Hoewel de contouren van zijn — hier met houtskool en pastelkrijt — uitgebeelde schreeuw om bevrijding uit een, al dan niet letterlijke, depressie wel aangeven dat er sprake is van een tussenstation, moet de reis wel echt verdergaan.



Odysseus onderweg
Voor Feike van der Zee is deze speurtocht naar het ware wezen van het verschijnsel man niets minder dan een odyssee, die mijns inziens als voorlopig einddoel weliswaar een diep ingekleurde erotiek heeft, maar onderweg daarheen nog aan allerlei verleidingen blootstaat: de sirenenzang van het lichamelijke, het gevaar te worden verpletterd tussen Skylla en Charybdis voordat de meer ingetogen, maar vol hartstochtelijkheid wachtende, zinderende erotiek, die de menselijke volwassenheid kenmerkt, een vast uitgangspunt van zijn werk zal worden, want zonder Erotiek is er immers geen ruimte voor Kunst. Nu nog overheerst de seksualiteit, die gedurende Feike Otto's verdere speurtocht langzaam maar zeker een geïntegreerd bestanddeel van een fantasierijke, en mede daardoor steeds meer op de voorgrond tredende, Erotiek zal (moeten) worden. Maar, eenmaal op dat eigen Ithaka aangeland, zal de kunstenaar met zijn rijke mogelijkheden nog flink wat strijd moeten aangaan met op allerlei plekken en tevens in allerhande gedaanten loerende mannengestalten, die niet alle even constructief zullen blijken.
__________
De expositie wordt zaterdag 19 september om 16:00 uur geopend en zal te bezichtigen zijn tot en met 17 oktober. Gallery Vriend van Bavink is iedere week op donderdag tot en met zaterdag van 13:00 uur tot 18:00 uur geopend, alsmede op afspraak.

Een diversiteit met meer dan uitdagende matrozen

Reviaanse inleiding
Zoals we in een artikel van vrijdag 14 augustus op onze zustersite Cultuur in Groningen en omgeving hadden aangekondigd, kwam Henk van Ulsen [1] naar Groningen voor de expositie Sailors Delight in Galerie MooiMan. "Hoe hebben jullie die kunnen strikken?" kregen de beide heren van de betreffende Galerie in Groningen als vraag voorgeschoteld. Doch het was weer eens geheel anders dan derden dachten, en zo kregen de vele bezoekers ruim de gelegenheid, een voordracht te beluisteren, in de vorm van een terugblik op diverse haltes van zijn leven alsmede een meer dan gemiddeld groot aantal gedichten van Gerard (Kornelis van het) Reve — waarin echter het meest passende, over de matroos met stoute billen, ontbrak. Henk van Ulsen heeft zich mogen verheugen in een zeer grote schare toehoorders van bijna honderd mensen, waarmee de galerie-ruimte, het kantoor van Jan van Stralen alsook de achter het perceel liggende tuin, goed gevuld was. Al moet hieraan worden toegevoegd dat de topdrukte met 124 bezoekers in de zomer van 2007 nog steeds niet is overtroffen.

Kwaliteiten
Doch kom, hoe verheugend voor de organisatoren van een expositie het aantal bezoekers ook moge wezen, kwaliteit dient altoos boven kwantiteit uit te steken, en mede daarom was het goed dat het gebodene aan de beide lange wanden van de expositieruimte in de 'diepte' een rijke schakering bood. Doch niet iedereen zal direct de associatie met Delfsail- en andere matrozen hebben gelegd, maar men mag nu eenmaal evenmin vergeten dat matrozen ook mensen zijn en er derhalve zonder enige twijfel een geheel eigen smaak op nahouden, aan dewelke eventueel kan worden tegemoet gekomen door één (of meerdere van de) niet direct met zeelieden in verband gebrachte overige stukken die MooiMan, specifiek binnen deze tentoonstelling dan wel reeds langer voorradig heeft.
Diverse geëxposeerde stukken zijn inmiddels verkocht, waarvan sommige reeds voor de opening. Dat geldt ook voor de matroos — zonder titel — van René Kuipers, van wie we op deze site en elders reeds meer dan eens werk hebben voorgesteld, waarbij we enige nadruk hebben gelegd op zijn Bacchus, niet alleen omdat deze druk penselende jongeman zichzelf daarbij aan u voorstelt, en naar ik stellig meen, op meer dan één front, doch tevens vanwege de humor die het stuk uitstraalt.
Tijdens de openingsmiddag had ik het daarover nog met Kuipers' Minerva-jaargenoot Feike Otto van der Zee, die begreep wat ik in die 'verschillende lagen' in Bacchus herkende, en hij toonde zich nogal content met het feit dat ik dat stuk wel aan de wand wilde hangen als ik er de ruimte voor zou hebben. Hij zelve was voor de opening van deze expositie uit Amsterdam overgekomen en had onderweg zijn moeder uit Friesland opgehaald opdat ook deze kennis zou kunnen nemen van al wie en wat aanwezig was in deze Galerie MooiMan tijdens die zonnige zondag in augustus. Haar leek de entourage best te bevallen, in tegenstelling tot tal van andere moeders, die het allemaal in wezen maar niks vinden, en die hun zoon, die wellicht een tikje anders is — al mag dat inherent zijn aan het kunstenaarschap —, het liefst in een eventueel letterlijke, dan wel in een figuurlijke, kast vasthouden opdat vooral verborgen moge blijven hetgeen niet in de openbaarheid hoort.

Wensdenken
Als men bedenkt dat een blote man deze vegetariër slechts hoogst zelden echt kan bekoren — vooral vanwege het ontbreken van de vereiste meer-dimensionaliteit [wat een woord: ter plekke verzonnen] —, en de prikkelingen die van René Kuipers' Bacchus uitgaan, niet zijn vervaagd sedert deze verleden jaar ongeveer op dezelfde plek in MooiMan hing als thans diens Matroos, zou ik even wensen een kapitaalkrachtige aardbewoner te zijn die niet alleen maar ruimte voor katten, hond en boeken zou hebben. Doch zulk wensdenken maakt een niet onbelangrijk deel uit van ons dagelijks bestaan, en wellicht dragen we daarmee ertoe bij dat af en toe een klein onderdeel van de beeldende kunst verder in dat dagelijkse ploeteren kan worden geïntegreerd, want daar draait het — in eerste en laatste instantie — immers allemaal om.
__________

[1] Henk van Ulsen is heden, 28 augustus 2009, te Bussum, geheel onverwachts overleden; hij werd geboren te Kampen, op 8 mei 1927.
____________
Afbeeldingen
1. De Nederlandse auteur Gerard (Kornelis van het) Reve.
(Foto overgenomen van de achterzijde van de bundel Het zingend hart uit 1974; Amsterdam, Athenaeum—Polak & Van Gennep.)
2. Peter Schauwecker: Ein Mann, zwei Identitäten (88 x 70 cm; uit 2002).
3. René Kuipers: Zonder titel. (Olieverf op paneel, 30 x 24 cm; reeds verkocht.)

Antony Gormley's beelden in het Noorse Stavanger

Uniek project
Kenners uit de wereld der kunsten zijn zeer enthousiast en de vroede vaderen en andere vertegenwoordigers van het plaatselijke gezag van de Noorse stad Stavanger tonen zich eveneens content met de door de Britse beeldhouwer Antony Gormley (*1950, Londen) geplaatste roestende objecten in openbare ruimten. De bevolking daarentegen heeft er grote moeite mee. In eerste instantie zou je dat kunnen betreuren, doch juist die discrepantie is het welke zou kunnen zorgen voor een publieke discussie die — zo niet direct dan wel op termijn — vruchten zou kunnen afwerpen. Gormley wil met de herbezinning op het menselijk lichaam en de uitbeelding daarvan zorgen voor een plek van herinnering en transformatie, waarbij zijn eigen lichaam dient als uitgangspunt en vervolgens als representatie van het 'collectieve lichaam'.


De beelden, die in de periode 1999/2003 door de stad Stavanger in opdracht zijn gegeven, bestaan vanaf 2003 in de vorm van 23 elementen, alle van het formaat 197 x 48 x 26 centimeter.
De Nederlandse zendgemachtigde Avro laat één en ander van de beelden en de daar omheen hangende perikelen zien in een aflevering van het programma Close-up dat op vrijdag 21 augustus, tussen 16:10 uur en 17:00 uur zal worden uitgezonden. Broken column — Bonje om beelden luidt de titel van de aflevering.
__________
Afbeelding: Eén van Antony Gormley's beelden van roestend staal in Stavanger. (Mosvannsparken).

Het Van Meegeren-mysterie op Geschiedenis 24

Over de echtheid van vervalsingen
De afgelopen dagen heeft het digitale Nederlandse televisiekanaal Geschiedenis 24 reeds enkele keren een reportage, getiteld Het Van Meegeren Mysterie, herhaald die de Tros in 1989 heeft gemaakt over meestervervalser Han van Meegeren, die toen honderd jaar tevoren was geboren. Van Meegeren overleed in 1947, het jaar dat een proces tegen hem werd gevoerd vanwege die vervalsingen, welke hij overigens zelf bekendmaakte. De zaak kwam echt in beweging aan de hand van zijn schilderij dat nog wel eens als onterecht Het laatste avondmaal wordt genoemd maar eigenlijk De Maaltijd van Emmaüs heet maar gewoonlijk in ons land De Emmaüsgangers wordt betiteld. Het werd vervaardigd in 1936, en aanvankelijk had Van Meegeren dat doek onder de naam Vermeer aan de wereld had geschonken, maar waarvan hij later beweerde de maker te zijn, hetgeen in eerste instantie niemand wilde geloven, en vooral de museumdirectie niet die het voor een — zeker voor die tijd — enorm bedrag [1] had verworven.Hedenmiddag wordt die reportage, gepresenteerd door Henk van Ulsen, nogmaals uitgezonden — tussen 17:24 uur en 18:21 uur — en ook daar blijft het niet bij; de komende dagen — en niet te vergeten in de nachtelijke uren — wordt de film nog enkele malen vertoond. [2]


Emmaus
Henk van Ulsen (*1927) was bevriend met Marie-Louise Doudart de la Grée (1909-1981) [3], die de roman Emmaus [4] — met tekeningen van Han van Meegeren publiceerde (Bruna, Utrecht, 1947) — en hij verzorgt de presentatie van het programma. [5]
Dat boek is weliswaar een roman, maar vormt een niet te onderschatten stuk informatie over leven en werk van de kunstenaar. Allereerst is het tot stand gekomen op verzoek van Van Meegeren zelf, na zijn arrestatie. Hij was zeer onder de indruk van de roman Zondaressen — over een kloosterschool in 1929 —, voor het eerst verschenen in 1938 (Bruna, Utrecht, 1968), van dezelfde schrijfster.
In 1974 is, eveneens van Marie-Louise Doudart de la Grée, een gedramatiseerde documentaire over Vermeers leven verschenen onder de titel Het fenomeen.

Alchimist Van Meegeren
Geen van haar beide titels, die betrekking hebben op leven en werk van Han van Meegeren, is te vinden in de literatuurlijst onderaan het verhaal onder het lemma Han van Meegeren op Wikipedia. Dat geldt overigens ook voor nog een roman over het leven van deze meester, De alchimist van Roquebrune (P. Vink, Antwerpen/Tilburg, 1954) geschreven door Jan Baesjou (*1922), die onder meer kunstredacteur van het dagblad De Tijd en later van Elseviers Weekblad is geweest. Hij heeft zich voor de inhoud van zijn boek gebaseerd op authentieke gegevens van Jo van Meegeren-Oerlemans. Alle namen in die roman zijn, op die van Van Meegeren na, gefingeerd. De plaatsnaam in de titel verwijst naar Roquebrune-Cap-Martin in de omgeving van Nice, waar Van Meegeren tussen 1932 en 1938 in een fraaie villa heeft gewoond.
__________
[1] Het Museum Boymans van Beuningen betaald ƒ 520.000,— voor de Emmaüsgangers, hetgeen thans vele miljoenen zou zijn.

[2] De reportage zal op donderdag 6 augustus vanaf 21:24 uur, en op vrijdag 7 augustus om 17:24 uur nogmaals te zien zijn, maar voor de uitzendingen tijdens de nachtelijke uren moet u zelf even kijken op de website van Geschiedenis 24, afdeling Programmagegevens.

[3] Over Henk van Ulsen heeft Marie-Louise Doudart de la Grée eveneens een boek geschreven: De Speler — Winst en verlies in het leven van Henk van Ulsen (Geka BV, Alphen aan den Rijn, 1974).

[4] Emmaus is nog in diverse exemplaren op tal van plekken in Nederland te koop, vooral via internetboekhandels (zie: Antiqbook) voor prijzen variërend van € 7,50 tot en met ruim het dubbele van dat bedrag.

[5] Samen met Henk van Ulsen is Marie-Louise Doudart de la Grée te gast geweest bij Sonja Barend naar aanleiding van haar documentaire over Van Meegeren. Dat moet meer dan dertig jaar geleden zijn, aangezien deze schrijfster in september 1981 in Johannesburg is overleden. Diverse bronnen melden daarvoor het jaar 1980. Het meest opvallende is dat in de DBNL-gegevens [6] alleen haar geboortedatum en haar sterfdag worden vermeld met de toevoeging dat er geen titels van haar beschikbaar zijn, en dat is op z'n minst merkwaardig te noemen, vooral als we bedenken dat er zoveel bekend is over titels en uitgevers van diverse van haar boeken. Of komt het wellicht dat juist de beide literaire naslagwerken, waarnaar in gegevens omtrent DBNL-auteurs wordt verwezen — Ter Laans Letterkundig Woordenboek voor Noord en Zuid, en Van Bork/Verkruijsse: De Nederlandse en Vlaamse auteurs — ook geen aandacht aan Marie-Louise Doudart de la Grée besteden?

[6] DBNL: Digitale Bibliotheek der Nederlands Letteren.
____________
Afbeeldingen
1. Cartouche op het voorplat van de roman over Van Meegeren door Marie-Louise Doudart de la Grée.
2. Stofomslag van de roman van Jan Baesjou over Van Meegeren, met daarop een zelfportret.
3. De villa te Roquebrune-Cap-Martin, waar Van Meegeren van 1932 tot 1938 heeft gewoond.

Portret van Edouard Manet zaterdag op BBC Two

Met één been in de nieuwe tijd
Op zaterdag 13 juni zendt BBC Two-television een negentig minuten durende film uit met een portret van Edouard Manet (1832-1883), de voorloper van het Franse impressionisme. Manet: The man who invented modern art luidt de summiere en ietwat vrijblijvende titel van de film, die tussen 22:40 uur en 00:10 uur in de nacht op zondag 14 juni te zien zal zijn.
Toen Edouard Manet in 1883 in de leeftijd van één en vijftig jaar overleed, had hij nog maar kort iets van de erkenning mogen smaken, die hij zijn werkzame leven lang zo intens had gewenst. Wel waren hem een jaar eerder de versierselen uitgereikt die behoren bij het Franse Legion d'honneur, maar die onderscheiding stond op geen enkele wijze in verhouding tot al datgene wat de man had betekend voor de negentiende eeuwse kunst van Frankrijk en ver daarbuiten.
Een uitgebreider artikel over deze schilder naar aanleiding van het bewuste filmportret is te vinden op de website over de cultuur van het fin de siècle All art is quite useless van Rond1900.nl

Expositie Gasunie Kunst is zilver, Gas is Goud:

Twee jubilea gelijktijdig
Zondag 14 juni, 's middags om 14:00 uur opent de kunstcommissie van Gasunie te Groningen in het onovertroffen hoofdkantoor aan de Concourslaan in de noordelijke metropool een tentoonstelling naar aanleiding van het gouden jubileum van het Groninger Gasveld. Tegelijkertijd bestaat de kunstcommissie van dit instituut een kwart eeuw, en in die periode zijn er heel wat werken in opdracht gegeven aan kunstenaars, die veelal een zeer eigen visie op de maatschappij en al haar aspecten hadden en daarmee niet heel direct een richting hebben vertegenwoordigd — en/of dat nu nog doen — maar wel een nadrukkelijk persoonlijke visie op kunst en de functie daarvan hebben voorgesteld.
In tegenstelling tot wat gebeurt bij de gebruikelijke tentoonstellingen — die beperkt blijven tot de speciaal daarvoor ingerichte expositieruimte — is er voor dit jubileum gekozen voor een veel bredere opzet. Rondleiders nemen de bezoekers mee vanaf de zestiende verdieping van het gebouw tot de eerste etage. Onderweg kunnen dezen een doorsnede bekijken uit de gehele collectie die in de vijfentwintig jaar van het bestaan van de commissie van deze instelling is opgebouwd. Daar kan de toeschouwer door middel van beelden en boeken een indruk opdoen van de historie van de kunstcommissie en haar werk.
Op de begane grond is thans nieuw werk tentoongesteld. Geert Mul heeft de gehele collectie van Gasunie als basis gekozen voor een interactieve video, daarmee een spannende boog creërend van een fascinerend verleden naar de — nu nog in nevelen gehulde — toekomst. Al hoopt Gasunie en haar kunstcommissie dat die toekomst er een is die veel beloftes zal inhouden. Die zal dan ongetwijfeld zijn neerslag vinden in meer kunst tijdens nieuwe exposities.
Meer over deze tentoonstelling en de daaraan verwante die in de kunsthal van het gemeentehuis van Slochteren te zien zal zijn vanaf vrijdag 19 juni kunt op deze site, en op enkele daaraan redactioneel gelieerde, lezen na verschijnen van de bijbehorende catalogus.
__________
Afbeelding: Geert Mul 2009, Burning Tree

Portret van René Magritte viermaal op Arte-tv

Magritte Museum geopend
Terecht mag René Magritte een kind van het fin de siècle heten, en in zijn geval is die benaming zowel letterlijk alsook in overdrachtelijke zin terecht, aangezien hij in 1898 werd geboren. De man is er door zijn persoonlijkheid en de daaruit ontstane kunst — al dan niet willens en wetens — in geslaagd zijn leven lang een mysterie te blijven. En dat zal mede daardoor zijn gekomen dat zovele andere artistiek gevoeligen annex begaafden — en niet alleen directe collega's uit de sfeer der beeldende kunste, maar ook dichters, schrijvers en essayisten — door Magritte werden geïnspireerd. Immers, alles wat zichtbaar is, verbergt iets anders dat ook zichtbaar is, vond deze surrealist. Niet zelden wordt het aan de toeschouwer overgelaten om dat verborgene — in eerste instantie voor zichzelf — zichtbaar te maken, en daarmee vervult René Magritte de eerste eis die aan kunst mag worden gesteld: prikkelen, inspireren en activeren. Men kan, op basis van de grote belangstelling die deze schilder heeft weten te genereren, ervan uitgaan dat hij in dit taak aardig is geslaagd. En zijn 'werkzaamheid en invloed' kan sedert dinsdag 2 juni nog groter worden nu er in Brussel een waarachtig Magritte Museum is geopend.
In het kader daarvan presenteert Arte-televisie op donderdag 4 juni — tussen 22:35 uur en 23:30 uur — een 52 minuten durend portret van deze Belgische schilder. De film — een Belgisch-Franse coproductie van dit jaar — werd dit jaar gerealiseerd door Henri de Gerlache voor de Franstalige publieke Belgische televisie RTBF en de Franse tak van Arte-televisie. Deze film zal de komende weken nog driemaal door Arte worden herhaald: allereerst op zondag 7 juni, vanaf 02:00 uur; dan op woensdag 17 juni, vanaf 05:00 uur; en de vooralsnog laatste keer op maandag 22 juni, in de ochtend vanaf 10:40 uur.
___________
Afbeelding: René Magritte (Portret door Leonard Wolleh, 1967.)

De bijbel in cultureel opzicht vandaag de dag

Inspiratiebron zonder einde
In het televisieprogramma LUX van de Nederlandse zendgemachtigde Ikon wordt op zondag 26 april, tussen 23:35 uur en middernacht de vraag gesteld "Wat doen kunstenaars met de bijbel in de 20ste en 21ste eeuw?" Zolang in het antwoord of de reactie duidelijk wordt dat men verder is gaan denken dan alleen binnen het aloude — dan wel al te oude — kader van een godsgeloof, is er eventueel sprake van het meegroeien van de teksten in de eerste anthologie van de westerse wereld, zijnde de Gantsche Heilige Schrift. En dat is een verzameling boeken waarmee men — ook als fervente atheïst — heel veel kanten op kan. Als de atheïsten bereid zijn hun starre houding te laten varen ten opzichte alles wat met 'het geloof' te maken heeft, is er kans op verrijking naar twee kanten toe.
Dat er nog altijd tal van lieden zijn, die fundamentalistisch menen dat het Boek der Boeken slechts mag worden bezien in het kader van het christendom, is echter niet erg christelijk — op basis van zo menige tekst die in die kleine biblotheek te vinden is — en wel heel erg dom.

"Zonder God geen kennis, geen inzicht" (?)
Zo zei een gereformeerde jonge organist eens tegen me dat ik mijn functie als dagbladcriticus voor klassieke muziek waarlijk nimmer naar behoren zou kunnen uitoefenen als ik niet als basis voor mijn bestaan het christelijke geloof zou accepteren, zeker in verband met de orgelwerken van Bach — èn de uitvoering daarvan — welke per definitie aan mijn bevattingsvermogen moesten ontsnappen als ik niet binnen het vereiste stramien zou leven. Het hielp overigens niet dat ik over de splinter en de balk ben begonnen, en evenmin mocht het baten dat ik het begrip zeventigmaal zevenmaal — nadrukkelijk terloops — hanteerde.


Dat er in de huidige tijd voldoende muzikale en literaire kunstenaars zijn, alsmede in andere disciplines van uitingen der schone kunsten, welke bijbelteksten aangrijpen voor een mooie titel van hun boek, of die een bijbelverhaal, letterlijk en figuurlijk, in een modern jasje — mutatis mutandis derhalve — voorstellen, stemt tot tevredenheid.

Maatschappelijk belang
Dat men bij de Ikon met een grote boog om zo'n boven omschreven starre houding heen gaat, is inmiddels ruimschoots bekend, en dat moet vooral zo blijven, ten faveure van mensen, kunsten en die klassieke verzameling boeken des ouden en des nieuwen verbonds.
In de beeldende kunsten bestaan diverse voorbeelden van door de letterlijke en/of figuurlijke inhoud van bijbelboeken — dan wel delen daarvan — geïnspireerde kunst. Dat was zeer recentelijk nog te zien in Galerie MooiMan te Groningen. Dennis Coenraad exposeerde daar onder meer Jezus-beelden en meldde bij die gelegenheid dat er met Pasen een beeld van hem zou worden voorgesteld in het Utrechtse Catharijne Convent.
__________
Afbeelding: Een fraai staaltje van 21ste eeuwse kunst, geïnspireerd op de bijbel. Dennis Coenraad is de schepper van dit beeld, getiteld corpus christi.

Nog vijf weekeinden Reflexies in Galerie MooiMan, met stukken van Rolf Maas en Antoine Timmermans

Blackground
In Galerie MooiMan te Groningen is bijna twee weken geleden — om het wat exacter te benoemen: op zondag 5 april in de namiddag te zestien uur — een nieuwe expositie van start gegaan met onder meer een fascinerend beeld van Dorian Gray: een romanfiguur van Oscar Wilde (1844-1900), in een creatie van Rolf Maas. Voorts hangen er tientallen foto's van dezelfde kunstenaar uit de serie Blackground: sterk erotisch getinte prenten van relatief jonge mannen, die voor een extra inkleuring — overigens behoudens enkele uitzonderingen in zwart/wit — zorgen door de onderling verschillende houdingen ten opzichte van het tonen van hun lichaam, variërend van ingetogen zedigheid — die wel degelijk overeind kan blijven bij een ontkleed lijf — tot zinderend-zinnen prikkelende aanwezigheid.

Tekeningen en Rood
Voorts hangt er nog een tiental foto's van Rolf Maas dat de serie-titel Tekeningen en Rood draagt, waarin even zovele intieme momenten worden getoond van twee mensen — een Kus, die we reeds eerder, maar dan weer geheel anders, bij, onder tal van anderen, Auguste Rodin (1840-1917), Edvard Munch (1863-1944) en Pablo Picasso (1881-1973) zijn tegengekomen. Daarbij schijnen de partners van dat moment geheel in elkaar op te gaan, met één uitzondering, als ze kennelijk worden gestoord en daardoor tevens een — in ieder geval vagelijk, zo niet nog flink wat meer — verstoorde indruk wekken. Is dat verstoorde illusie of verstoorde werkelijkheid doordat de magie van het moment werd geroofd?

Activerende beelden
De symboliek van dat ogenblik zou — als het bewegende beelden waren geweest — wel eens ingrijpender gevolgen kunnen hebben (gehad) dan die van het in elkaar opgaan. Hoewel al die tien foto's de toeschouwer een relatief hechte basis verlenen, wordt de verwerking en de interpretatie van die beelden geheel overgelaten aan de fantasie van de degene(n) die het in zich wil(len) opnemen. Met andere woorden: de kijker kan de kijkers ruim de kost geven, en welke prikkelingen deze dan doorgeven aan het hersengebeuren in de schedelpan, mag, kan — en een klein beetje: moet — de toeschouwer zelf dan maar activerend beïnvloeden. De kunstenaar heeft in ieder geval de brood met beleg-nodige ruimte gecreëerd voor participatie van al diegenen die zo'n sprong in het duister — niet in de laatste plaats binnen de eigen persoonlijkheid — aandurven.

Antoine Timmermans
De andere kunstenaar, Antoine Timmermans, die een gedeelte van zijn werk in deze dubbel-expositie toont — en dat zijn keramische beeldjes uit diens serie Menschen — 32 in totaal, verspreid over drie wandtafels in Galerie MooiMan. Deze is in 1964 te Tiburg geboren en heeft aan drie Nederlandse kunstacademies bezuiden de grote rivieren gestudeerd. Voor de Belgische Kopergieterij Theater te Gent heeft hij enkele decors ontworpen. Daarna is hij andere wegen gaan bewandelen, zoals het ontwerpen van kleding en performances voor travestieten, drags en nog "andere types" — dat laatste wordt zo omschreven op de uitnodigingskaart die Galerie MooiMan in Groningen voor de opening heeft verzonden. Dat aparte werk heeft ervoor gezorgd dat hij contracten kreeg bij de Danssalon te Eindhoven en in Duitsand bij de te Keulen gevestigde Dawn Productions. Zelf toerde Antoine Timmersmans door Europa als het fenomeen Cibersissy.
Na een diepe persoonlijke inzinking, die in iedere kunstenaar — en dus op zijn werk — diepe sporen nalaat, implodeert zijn artisticiteit als het ware. Een soms terecht als 'donkere kant' omschreven element komt in zijn werk sterker naar voren. Die kleine keramische beelden bieden daarvan duidelijke uitingen. Het inzicht dat de kunstenaar heel even heeft gekregen op, en wellicht deels in, een andere dimensie, valt daarna niet meer weg te denken uit de persoonlijkheid en de ontwikkeling daarvan en — van lieverlee, zeg maar — evenmin uit het werk dat hij daarna nog ontwikkelt.
In Galerie Kap Pur, die is gevestigd in Timmermans' geboorteplaats wordt op Koninginnedag 2009 — de dag dat de voormalige koningin honderd jaar zou zijn geworden — zal er in de straat waar Galerie Kap Pur is gevestigd — de Korvelseweg —, een groot feest worden gehouden, van 's ochtends 11:00 uur tot 's middags 17:00 uur. In de galerie zal Antoine Timmermans dan demonstreren hoe die beelden in de reeks Menschen tot stand komen. En daar zijn de keramische beeldjes te koop, net als dat in Galerie MooiMan te Groningen het geval is met alle tentoongestelde beelden en foto's van beide kunstenaars, evenals het Beeld van Dorian Gray.
Galerie MooiMan te Groningen is op zaterdag 2 mei gesloten. Verder kan men er voor deze beide kunstenaars in de weekeinden — op vrijdag, zaterdag en zondag — nog terecht tot en met vrijdag 22 mei.
____________
Afbeeldingen
1. Het model Jason op een foto van Rolf Maas.
2. Tekening en Rood Nummer 10 eveneens van Rolf Maas.
3. Een van de 32 keramische beeldjes van Antoine Timmermans uit de serie Menschen, zoals deze worden geëxposeerd bij Galerie MooiMan te Groningen.
4. Idem.
5. Dito.

Georg Baselitz in 2004 op de voet gevolgd — Portret van toen nu tweemaal op Arte-tv

Tegenstellingen
De in 1938 geboren Duitse, veelzijdige beeldend kunstenaar Georg Baselitz is onderwerp van de uitzending van Arte-televisie om 23:50 uur op zondag 29 maart. Het betreft een portret van zesentwintig minuten door de documentairemaakster Evelyn Schels, die de aparte kunstenaar in 2004 voor de Bayerische Rundfunk heeft gevolgd.
Hoewel hij luxe veracht, woont Georg Baselitz op een slot in Niedersachsen. Hij is van mening dat kunstenaars asociale mensen zijn, ondanks het besef dat hij zelf deel van die kongsi uitmaakt. Hij maakt veel werk dat 'op de kop' staat, en dat zou wel eens te maken kunnen hebben met zijn tweeledige houding ten opzichte van tal van maatschappelijke verschijnselen, ook buiten zijn directe wereld van de kunsten.

Invloeden
Hij dankt zijn grootste invloed aan de Noorse schilder Edvard Munch (1863-1944). Inmiddels heeft Baselitz zich ontwikkeld tot één van de meest vooraanstaande Duitse beeldend kunstenaars en mede daardoor heeft hij weer nadrukkelijke invloed op anderen, individueel en groepen, uitgeoefend. Als academisch docent — eerst twee perioden (1978-1983, en 1983-1988) in Karlsruhe aan de Kunstacademie, en vanaf 1992 is hij professor aan de Hochschule für Bildende Künste te Berlijn — heeft hij eveneens zijn sporen nagelaten.

Uitzendingen
Deze uitzonderlijke hedendaagse kunstenaar luistert eigenlijk naar de naam Hans-Georg Kern, maar hij heeft zich, in navolging van veel renaissancekunstenaars, genoemd naar zijn geboorteplaats: Deutschbaselitz in het oosten van Duitsland, dat later tot de DDR zu gaan behoren. Tegenwoordig woont Baselitz afwisselend in Derneburg en Imperia.
De film van Evelyn Schels zal op het beeldformaat 16:9 worden uitgezonden en is voorzien van stereofonisch geluid, zal op vrijdag 3 april door Arte-televisie worden herhaald om 07:00 uur in de ochtend.
____________
Afbeeldingen
1. Georg Baselitz.
2. Edvard Munch beïnvloedde Baselitz. (Zefportret met skeletarm, 1895.)

Portretten van Lucian Freud als opmaat van een nieuwe Arte-reeks over kunst zonder commentaar

Kunst tonen — meer niet
Een vierdelige, nieuwe reeks over kunst zonder commentaar — met de titel Grand'Art — start, reeds als eerste herhaling, op zaterdag 7 maart, 's middags om 15:40 uur. De Franse filmmaker Hector Obalk heeft in 2007 de eerste aflevering van deze serie gerealiseerd voor de Franse tak van Arte-televisie. Deze bijna een half uur durende film toont portretten, welke zijn vervaardigd door de sedert 1939 Britse kunstenaar, zij het van Duitse origine, Lucian Freud (geboren 1922), de kleinzoon van de nog altijd bijna onvermijdelijke Sigmund Freud (1856-1939). Na de oorlog ging de jonge Freud een tijdlang in Parijs werken, waar hij al snel werd gekwalificeerd als "de Otto Dix van de Neue Sachlichkeit".

Lucian Freud
De eerste film in de reeks van deze regisseur toont de ontwikkeling van Lucian Freud als kunstenaar aan de hand van zijn werken. Niet alleen ziet hij af van het betrekken van meningen uit de wereld van de kunst en de kritiek, ook feiten uit het leven van de kunstenaar laat hij links liggen, en daarmee waagt hij het een film aan te bieden die de kijker op geen enkel zijspoor kan zetten anders dan de door diens of dier eigen associaties ingegeven 'afdwalingen'. Op die manier wordt de kijker als het ware gedwongen — als men de moeite wil nemen zich open te stellen voor het gebodene — zelf een oordeel te vormen over wat haar of hem wordt voorgezet.
Met dat gepresenteerde — begeleid door Suites van Johann Sebastian Bach — becommentarieert Hector Obalk de carrière van deze kunstenaar — die hij als de grootste van Groot-Brittannië beschouwt. Welbeschouwd toont deze zich — zij het langs andere wegen en met een reeks van andere middelen — een waardig opvolger van zijn grootvader.

Bijzonderheden
De film van Hector Obalk, die in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9 zal worden uitgezonden, met stereofonisch geluid, wordt na zaterdag 7 maart nog tweemaal door Arte-televisie herhaald, zij het op zeer uiteenlopende tijden — hetgeen overigens een voordeel hebben voor degenen, die de film tot dusver hebben gemist.
De eerste herhaling staat gepland voor vrijdag 13 maart, op het nachtelijke tijdstip van 04:30 uur. Op zaterdag 21 maart wordt de film nogmaals vertoond, dan in de middag vanaf 15:30 uur.
____________
Afbeeldingen
1. Logo van de vierdelige reeks Grand'Art.
2. Kunstenaar Lucian Freud.

Litouwse Ex Libris misschien ook naar Groningen

In Groninger Universiteitsbibliotheek
De expositie van een relatief grote hoeveelheid Ex Libris — 197 in totaal, die zijn ontworpen door zestien grafische kunstenaars uit Litouwen, en die momenteel in de Rotterdamse vestiging van het Goethe-Institut Niederlande wordt gehouden — zie daartoe onze bijdrage van dinsdag 3 februari op deze site — krijgt mogelijkerwijs een plaatsje in Noord-Nederland. Van de zijde van de Nederlands-Baltische Vereniging is een dergelijk verzoek gedaan, en momenteel worden de mogelijkheden bekeken door de verantwoordelijke personen van het Litouws Cultureel Centrum.
Belangstellenden kunnen echter tot en met 13 maart terecht in het Goethe-Institut te Rotterdam. Voor openingstijden en alle andere relevante gegevens zij verwezen naar het artikel in kwestie.

Kunstveiling Yves Saint Laurent breekt records

Hoge verwachtingen overtroffen
De op maandag 23 februari gestarte, driedaagse veiling van de kunst die wijlen Yves Saint Laurent (1936-2008) en zijn partner in een halve eeuw hebben vergaard, en waarvan de opbrengst ten goede zal komen aan verder onderzoek naar aids, heeft op de eerste dag meer dan 206 miljoen euro opgebracht. En dat bedrag overtreft de stoutste verwachtingen van 300 miljoen voor de gehele collectie.
Voor een zaal met ruim 1200 geïnteresseerden werd de veiling geopend met doeken van Edouard Manet (1832-1883), alsook van Paul Cézanne (1839-1906) en Henri Matisse (1869-1954). Van laatstgenoemde werd het schilderij Koeskoes op een blauw en roze tapijt uit 1911 voor het bedrag van 32 miljoen euro geveild. Een stuk van de Roemeense beeldhouwer Constantin Brânçusi (1876-1957), Madame L.R., bracht iets meer dan negen en twintig miljoen euro op. Een doek van Pablo Picasso (1881-1973), dat als een topstuk werd beschouwd, slaagde er niet in een bod te genereren dat als acceptabel kon worden beschouwd.

Commotie om Chinese stukken
Twee Chinese beeldhouwwerken uit de achttiende eeuw hebben de aandacht van de Chinese overheid getrokken, die nu teruggave eist, aangezien de stukken in de loop van de negentiende eeuw zouden zijn gestolen. Een Belgische kunsthandelaar, die thans in het bezit van de beelden is gekomen, verklaarde dat hij deze beide stukken aan de Chinezen wil afstaan als hij in ruil daarvoor de garantie krijgt dat de mensenrechten in dat werelddeel zullen worden gerespecteerd, tevens de bezetting van Tibet wordt opgeheven en de Chinese regering de Dalai Lama zal ontvangen. — Een uiterst respectabele instelling.
__________
Foto: Yves Saint Laurent in de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Biografisch drama zover schilder Jackson Pollock

Abstract expressionisme
De Britse zender BBC Two Television zendt in de nacht van zondag 22 op maandag 23 februari de film Pollock uit — een biografisch drama over leven en werk van de Amerikaanse schilder Jackson Pollock. Deze werd in 1912 geboren en overleed in 1956.
De film werd in 2000 geregisseerd door Ed Harris, die tevens de rol van de bij tijd en wijle volkomen verdwaasde, doch op andere momenten geniale, kunstenaar op zich heeft genomen. Het is een speelfilm met een lengte van 175 minuten. Naast Ed Harris treden onder meer Robert Knott, Molly Regan en Val Kilmer in deze rolprent op.

Zenuwslopend
De spanningen in de ziel — en als gevolg daarvan heel direct in zijn lichaam — van de op zijn zachtst gezegd wonderbaarlijke man, die in hoge mate onderhevig was aan stemmingswisselingen — himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt, noemde Johann Wolfgang von Goethe dat —, zijn zodanig voelbaar dat het adjectief zenuwslopend van toepassing geacht mag worden. En dat zegt iets over de kwaliteit van regisseur en protagonist. Hoe dwaas de man af en toe ook deed; het laat je niet koud wat zich er allemaal om hem heen, veelal door toedoen, dan wel nalatigheid van hem zelf, afspeelt.
Ondanks het late uur van uitzending met nadruk aanbevolen.

____________
Afbeeldingen
1. Acteur/regisseur Ed Harris.
2. Jackson Pollock aan het werk met zijn, in het kader van zijn geheel eigen abstracte expressionisme, volstrekt eenmalige schildertechniek. Foto: Hans Namuth.

Meesterwerken in Teheran achter slot en grendel

Verbijsterend
Arte-televisie vertoont op woensdag 11 februari, tussen 19:00 uur en 19:45 uur, een documentaire over het Museum voor Hedendaagse Kunst in de Perzische hoofdstad Teheran: Die unglaubliche Geschichte des MOMA aus Teheran — waarbij het letterwoord MOMA staat voor Museum Of Modern Art. Het betreft hier een drie en veertig minuten durende, rijke documentaire van Bahman Kiarostami, welke in 2008 is gereedgekomen.
Hoewel het museum in kwestie een schat aan kunst bergt die op tal van punten van onschatbare waarde is en het instituut daarmee in de internationale kunstwereld een bijzondere reputatie heeft verworven, zijn al die bijzondere kunstwerken slechts aan een kleine groep van ingewijden bekend, aangezien deze de laatste drie decennia vrijwel niet meer in het openbaar zijn vertoond.
Het feit dat heel bijzondere kunstwerken verborgen worden gehouden voor het eigen volk, is een politiek gemotiveerde beslissing en deze zal vast niet uit de lucht zijn komen vallen of door de hoeders van deze schatten als een wijs besluit worden beschouwd. Doch zelfs als de regering geen directe beslissing in deze heeft genomen, blijft het een politiek fenomeen dat 'er' wordt besloten die kunst niet voor iedereen — zelfs niet voor het eigen volk — beschikbaar te houden.
Men mag zelfs spreken van de belangrijkste collectie van westerse kunst die in Azië te vinden is.

Herhalingen
Over het wel en wee van alles met betrekking tot deze collectie en wat ermee samenhangt, bericht de documentaire, die op het formaat 16:9 zal worden uitgezonden, en door Arte-televisie nog drie keer zal worden herhaald:
Woensdag 18 februari op het nachtelijke tijdstip van 03:50 uur
Zaterdag 21 februari om 14:00 uur
Maandag 2 maart om 10:45 uur
__________
Afbeelding: Voorbeeld van bijzondere westerse kunst in het MOMA te Teheran. Foto: Arte France, © Kaveh Kazemi.

197 Ex-libris van zestien Litouwse kunstenaars — vanaf 5 februari in het Goethe-Institut Rotterdam

Twee verschillende exposities in Rotterdams Goethe-Institut
Donderdag 5 februari zullen om 19:00 uur in het Goethe-Institut te Rotterdam [1] twee tentoonstellingen worden geopend. Over de ene — met boek- en affichekunst in de Duitstalige literatuur te Praag — hebben we op onze zustersite Tempel der Letteren in een artikel van vrijdag 23 januari reeds bericht. Parallel daaraan heeft het Litouws Cultureel Centrum in Nederland een expositie samengesteld met ontwerpen van Litouwse Ex-Libris. Er is een keuze gemaakt uit de veelheid aan verschillende ontwerpen die zijn gerealiseerd door zestien verschillende kunstenaars. Deze hebben hun gevoelen(s) op zeer uiteenlopende wijzen toevertrouwd aan het papier: variërend van extraverte expressie tot en met de ingetogenheid van eenvoudig geëtste lijnen.


Geschiedenis in het kort
Het ontstaan van het fenomeen Ex-Libris — letterlijk uit de boeken, hetgeen bij uitbreiding betekent uit de boekerij of uit de bibliotheek — is, en dat zal niemand verbazen, een gevolg van de uitvinding en ontwikkeling van de boekdrukkunst door Johannes Gutenberg (ca. 1400-1468) [2]. Redelijk snel ontstond er in Duitsland een cultuur van 'voorzichtige' spreiding van het verschijnsel boek, dat toen nog een relatief omslachtige en daardoor prijzige aangelegenheid was. Eigenaren van zulke producten van boekdrukkunst — en veelal waren dat, vooral in de begintijd, bijbels, zoals het in 1455 gereedgekomen standaardwerk dat als Gutenbergbijbel — wilden hun bezit op een bijzondere manier kenmerken en zo ontstonden de verschillende prentjes, die in het boek konden worden geplakt, eerst tamelijk eenvoudige ontwerpen met daarop veelal een familiewapen en de naam van de eigenaar. In de loop van de laatste vijf eeuwen heeft zich dit fenomeen ontwikkeld tot een apart onderdeel van de grafische kunst.

Grote namen
Grootmeesters van de kunst die zich in de beginjaren van het Ex-Libris hebben onderscheiden, zijn onder meer de tijdgenoten Albrecht Dürer (1471-1528) en Lukas Cranach (1472-1553), die een generatie na Gutenbergs overlijden hun kunst hebben gecreëerd. Anderen binnen de wereld der (druk)kunst zijn in hun voetsporen getreden. Daarbij komen we onder meer Paul Klee (1879-1940), Pablo Picasso (1881-1973) en Salvador Dali (1904-1989) tegen.
Het feit dat dit onderdeel van het geheel aan grafische kunsten in Duitsland is ontstaan, maakt het Goethe-Institut tot een plek bij uitstek om een expositie over Ex-Libris te organiseren, waarbij het voor deze gebeurtenis heeft samengewerkt met het Litouws Cultureel Centrum. Dat de tentoonstelling uitsluitend stukken van Litouwse kunstenaars voorstelt, is in het geheel niet verbazingwekkend als men bedenkt dat de hoofdstad van dat Baltische land al geruime tijd een centrum van grafische kunsten is en heel in het bijzonder voor Ex-Libris.
Dat verklaart meteen de enorme rijkdom aan geëxposeerde stukken: in totaal 197, ontworpen door zestien verschillende kunstenaars.

Precisiewerk
Veel meer nog dan in andere kunsten is het ontwerpen van een Ex-Libris een veelal directe samenwerking tussen de opdrachtgever en de kunstenaar. Het feit dat een Ex-Libris tot meestal van relatief kleine omvang is doordat het in een boek moet passen en de meeste boeken nu eenmaal niet het formaat hebben van een zeer groot uitgevallen wereldatlas.


Dat zal in de praktijk betekenen dat er dikwijls heel kleine maar zeer belangrijke aanpassingen vereist zijn omdat de opdrachtgever bepaalde details extra naar voren wil laten komen. Een eerste vereiste daarvoor is dat de kunstenaar kan luisteren en zich in ieder geval theoretisch kan inleven in de gedachte- en gevoelswereld van die ander. Technisch zal hij of zij moeten beschikken over precisie en een zeer goed ontwikkeld geduld. En het heet dat in de landen van Noord-Europa juist die eigenschappen ruimschoots aanwezig zijn.

Rijke expositie
Al enige tijd is het fenomeen Ex-Libris een verzamelobject — en naar mijn subjectieve beleving groeit de belangstelling tamelijk snel — en een opvallend aspect daarbij is dat er inmiddels verzamelaars zijn die zich toeleggen op stukken die nooit in een boek ingeplakt geweest zijn. Dat is niet zo'n onmogelijk zaak als het wellicht lijkt. Immers, genoeg mensen hebben hun Ex-Libris op voorraad en gebruiken deze — als het om kostbare ontwerpen gaat — alleen in hun duurdere of meer geliefde boeken. Inmiddels bestaan er op ons ondermaanse 35 verenigingen van verzamelaars van Ex-Libris [3]


Een tentoonstelling die 197 voorbeelden uit het werk van 16 grafische kunstenaars presenteert — oorspronkelijk had men 120 stukken van 15 kunstenaars gepland — mag terecht als rijk worden gekwalificeerd, waardoor men uren nodig heeft om al het uitgestalde materiaal aan een nadere blik te onderwerpen. Een kleine selectie van datgene wat u wacht als u een bezoek aan het Goethe-Institut waagt, ziet u binnen deze tekst afgebeeld.
Het openingswoord voor deze bijzondere expositie zal worden gesproken door de Ambassadeur van Litouwen, Vaidotas Verba, worden gesproken.
__________

[1] De Rotterdamse vestiging van het Goethe-Institut Niederlande bevindt zich aan de Westersingel 9, 3014 GM Rotterdam. Voor mensen van buiten Rotterdam zij verwezen naar de website van het Goethe-Institut. Onder de mededelingen betreffende de Rotterdamse vestiging is ook een routebeschrijving te vinden onder het begrip Anfahrt. De expositie duurt tot en met 13 maart. Voor bezichtiging kan men terecht op maandag, dinsdag en donderdag van 17:00 uur tot 19:00 uur; op woensdag van 12:00 uur tot 19:00 uur en op vrijdag van 14:00 uur tot 17:00 uur.

[2] De complete naam van de man is te mooi om hem hier niet even te vermelden: Johannes Genschfleisch zur Laden zum Gutenberg.

[3] Benoît Junod, vice-president van de FISAE — Fédération International des Sociétés Amateurs d' Exlibris — laat ons nog weten dat Ex Libris in het Japans papierjuwelen worden genoemd.


Afbeeldingen
1. Ontwerp van Ausra Capskyte.
2. Ontwerp van R. Gaizauskaite.
3. Ontwerp van Ramune A. Kmieliauskaite.
4. Ontwerp van Alfonsas Cepauskas.
5. Ontwerp van Valentinas Ajauskas.
6. Ontwerp van R. Gaizauskaite.

Met de stemvork van de schilder — Vasili Kandinski

Nog tweemaal filmportret
Jongstleden zondagavond, net voor middernacht, heeft Arte-televisie een portret uitgezonden van de Russische schilder Vasili Kandinski (1866-1944). Die film zal worden herhaald op vrijdag 30 januari, eerst in de nacht vanaf 02:00 uur en vervolgens op het nog steeds zeer vroege tijdstip van 07:00 uur.
Die Kandinski is een der grootmeesters van de abstracte schilderkunst geworden, al zag het daar aanvankelijk niet naar uit. In zijn geboorteplaats Moskou heeft hij economie en rechten gestudeerd en aan de universiteit aldaar is hij eveneens als jurist verbonden geweest. Op zijn dertigste hield hij het echter voor gezien en vertrok hij naar München om zich daar te bekwamen in de schone kunsten.
Nadat hij daar eerst twee jaar aan de Azbé-school had gestudeerd, werd hij door professor Stuck in die Beierse hoofdstad verder ingewijd in veel geheimen van de beeldende kunsten.

Tal van functies
In 1911 werd deze Vasili Kandinski de eerste vertegenwoordiger van een geheel nieuwe stroming: het abstracte in de schilderkunst. Samen met collega Franz Marc (1880-1916) richtte hij de kunstenaarsgroepering Der blaue Reiter op. In 1918 doceerde hij in Moskou, vier jaar later was hij aan het Bauhaus in Weimar verbonden, en in 1925 liet hij zijn invloed in Dessau gelden. In 1933 vetrok hij naar het Franse Neuilluy-sur-Seine, waar hij elf jaar later overleed.
Het werk van Vasili Kandinski wordt nadrukkelijk gekenmerkt door een enorme kleurenpracht binnen tamelijk geometrisch afgebakende vlakken. Het is in die sfeer niet bij schilderijen alleen gebleven; ook etsen met min of meer dezelfde signatuur zijn uit zijn handen afkomstig. De man zag niet alleen kleuren, hij hoorde ze ook en sprak dan ook wel van zijn schilders-stemvork.
Twee van zijn geschriften hebben een redelijk blijvende bekendheid gehouden, waarvan het eerste in 1912 verscheen als Über das Geistige in der Kunst — in het Nederlands vertaald verschenen in de Aula-reeks van uitgeverij Het Spectrum (nr. 91 in 1962) als Het abstracte in de kunst. Een jaar na de eerste Duitse uitgave daarvan publiceerde hij het boek Selbstbiographie.
____________
Afbeeldingen
1. Vasili Kandinski in 1913. Foto uit zijn Selbstbiographie.
2. Voorzijde van A.W. Bruna's Unesco-pocket uit 1964 over Kandinski.
3. Voorzijde van de Aula-pocket met de vertaling van Über das Geistige in der Kunst.